„Lalka” to wielowątkowa powieść Bolesława Prusa. Jednym z istotnych tematów poruszanych przez autora w lekturze są dzieje głównego bohatera- Stanisława Wokulskiego.
Bohatera poznajemy już na początku utworu, choć jego postać przedstawiona jest nieco później. O Wokulskim na wstępie dowiadujemy się z opowieści Deklewskiego, który zna Stanisława prawie dwie dekady. Wokulski jest kupcem o szlacheckich korzeniach. W młodości pracował u Hopfera, nie zaprzestając jednak kontynuacji nauki. Po ukończeniu szkoły dostał się do pracy w sklepie Minclów, gdzie pracował pewien czas, później zniknął na jakiś okres by wziąć udział w powstaniu styczniowym, za co został zesłany. Po kilku latach wrócił do kraju, gdzie poślubił wdowę po Minclu. Po niespełna pięciu latach żona bohatera zmarła, wcześniej zapisując mu majątek. Jednak w momencie wspomnień, na podstawie których poznajemy przeszłość Stanisława , bohatera nie ma w kraju, ku zdziwieniu wszystkich, wyjechał, by kilkakrotnie zwiększyć swój majątek podczas wojny tureckiej. Po powrocie Wokulskiego do kraju, powoli poznajemy odpowiedź na pytania dotyczące przyczyny wyjazdu kupca. Mężczyzna spacerując po biednej dzielnicy miasta, po Powiślu zastanawia się nad warunkami życia biedoty, nie godzi się on z różnicami występującymi w społeczeństwie. Jak mówi o tym miejscu:
„ \oto miniatura kraju(…) jedni gniją z niedostatku, drudzy z rozpusty.”
Wokulski pomaga napotkanemu tam biedakowi Wysockiemu, dając mu pieniądze i obiecując pracę. Mężczyzna wie, że jego majątek mógłby zmienić życie wielu rodzin, jednak rozumiejąc, iż nie może zmienić całego świata, woli zatroszczyć się o swój los i zdobyć serce ukochanej Izabeli, która to była przyczyną jego wyjazdu i chęci pomnożenia majątku. Jednak bohater nigdy nie zostawia w potrzebie ludzi oczekujących na pomoc, dlatego też wspomaga on finansowo napotkaną w kościele, źle prowadzącą się dziewczynę, Marię. Stanisław całkowicie zakochany w Izabeli robi wszystko by zdobyć jej przychylność. Jednak mimo, iż stara się jak może, dziewczyna nie odwzajemnia jego uczuć, gdyż jak mówi:
„gdyby ten człowiek, zamiast sklepu posiadał duże dobra ziemskie- byłby bardzo przystojnym; gdyby urodził się księciem- byłby imponująco pięknym.”
Kobieta ciągle widzi w adoratorze kupca, dlatego też nie zwraca na niego uwagi. Nie akceptuje ona pochodzenia Wokulskiego, mimo, iż w momencie trwania powieści jest bogatym człowiekiem. Bohater jest romantykiem, który chce zdobyć uczucie dziewczyny poprzez częste zaproszenia do teatru, kupowanie kwiatów dla uwielbianego przez nią aktora, a nawet opłacanie klakierów, by go oklaskiwali. Uczy się on także języka angielskiego, by nie wyróżniać się wśród arystokracji do której należy wybranka jego serca, mimo, iż sam nie jest zainteresowany wejściem w kręgi tej grupy społecznej. Zdając sobie sprawę, iż zachowując się wobec ukochanej w sposób typowy dla zakochanego mężczyzny nie zdobędzie jej miłości zaczął walczyć o jej względy poprzez intrygi finansowe. W mężczyźnie budzi się typowy pozytywista. Stanisław wie, że mając do wyboru biedę lub ożenek z nim, kobieta wybierze to drugie. Dlatego też kupuje kamienice jej ojca, czy tak lubianą przez Izabelę klacz- Sułtankę, a także spłaca długi rodziny. Nie myląc się, swoją przebiegłością Wokulski sprawił iż ukochana przyjęła jego oświadczyny, a on pełen radości nie tylko spełniał kolejne zachcianki narzeczonej, ale również pomagał potrzebującym, popierając w ten sposób ideę pracy u podstaw. Wspierał on finansowo Węgiełka w otwarciu własnego warsztatu czy obiecał posag dla jego wybranki, Marii. Niestety podróż z ukochaną i jej krewnym szybko przekreślają radość przyjętego adoratora. Wokulski podsłuchując rozmowę Izabeli z kuzynem poznał prawdziwe oblicze dziewczyny, która będąc jego narzeczoną spotykała się potajemnie ze Starskim. Zrozpaczony Wokulski, przepełniony bólem, poznawszy prawdę próbował popełnić samobójstwo, jednak , jego zamiar się nie powiódł. Mężczyzna cierpiąc z powodu nieszczęśliwej miłości zaczął jak za dawnych czasów zajmować się eksperymentami naukowymi, a także odważnie wygłaszać swoje zdanie na temat arystokracji ,co ostatecznie skończyło się odejściem od planów założenia spółki handlowej ze Wschodem. Kupiec słysząc ciągle o ukochanej najprawdopodobniej postanowił wysadzić ruiny zamku, które były wciąż bolesną pamiątką po chwilach spędzonych z ukochaną. Nie wiemy czy wśród gruzów budowli nie leżały zwłoki Wokulskiego, którego wszyscy uznali za zmarłego.
Wokulski jest jednym z bardziej intrygujących bohaterów polskiej literatury, dlatego iż nie można jego osoby określić w sposób jednoznaczny. Jak powiedział Szuman:
„ Stopiło się w nim dwu ludzi: romantyk sprzed roku sześćdziesiątego i pozytywista z siedemdziesiątego.”
Słowa te doskonale opisują osobę bohatera, który poprzez walkę o wolność kraju, ale przede wszystkim swoją miłością, ukazuje typowe cechy romantyka, jednak umiejętność prowadzenia intryg finansowych, zainteresowanie nauką i postępem, czy chęć pomocy innym jest już zdecydowanie charakterystyczna dla pozytywisty. Myślę, iż oceny tego bohater każdy z nas powinien dokonać sam.
