„Rehabilitacja” Wisława Szymborska – analiza utworu
Wisława Szymborska to jedna z najznakomitszych poetek polskich, jej twórczość została odznaczona literacką nagrodą nobla w roku 1996, jednym z jej utworów jest właśnie „Rehabilitacja”. Wiersz ten jest jednym z wielu zebranych w tomiku „Wołanie do Yeti”. To utwór składający się z dziewięciu czterowersowych zwrotek. Analizując go należy zauważyć jego kontekst historyczny. Był on napisany w roku 1957 i w pewnym stopniu oddaje wydarzenia historyczne tego okresu. To jakby aluzja do sytuacji wielu polaków przejętych zaistniałą sytuacją. Byli oni wyraźnie rozczarowani istniejącym system oraz panująca ideologią. Dodatkowym bodźcem były również wydarzenia na Węgrzech „ Odwilż” oznaczała bowiem osłabienie panującego dotychczas reżimu. W interpretacji utworu należy również podkreślić szerokie konteksty kulturowe. Autorka połączyła bowiem w tym jednym wierszu bogata tradycję literacką: odwołuje się do mitologii porównując się z Syzyfem, a także do samego Szekspira. Podmiot liryczny zwraca się przecież do Jorika to obraz z Hamleta Szekspira, tam właśnie wygłaszano mowę do czaszki Jorika. Autorka wykorzystuje tę scenę i tworzy do niej parafrazę: „ i kruki przedrzeźniają, i śnieżyce szydzą – a to byli, Joriku, fałszywi świadkowie”.
Tematyka utworu ukazuje nam rozczarowania podmioty lirycznego. Występuje on w liczbie pojedynczej i można powiązać go z postacią autorki. O to wyraża swoje niezadowolenie panującą sytuacją polityczną. Okazało się bowiem, że życie człowieka jest zależne od panujących władz i ustroju. Obietnice i idee są złudne, wierząc w nie człowiek doznaje rozczarowania. Człowiek w końcu uświadamia sobie względność prawdy głoszonej przez polityczny ustrój. Wiele z informacji jest przecież kłamstwem mającym omamić , rozumiemy to dokładnie na przykładzie więźniów nazywanych zdrajcami, którzy ostatecznie okazują się niewinni. To tragiczne ofiary sytemu, których los zależny jest od panującej władzy. Stwierdzenie to podkreśla cytat: „Wierzyłam, ze zdradzili, że nie warci imion, a to byli Jorki , fałszywi świadkowie.” To głębokie rozczarowanie, jak można było uwierzyć kłamcą i tak się rozczarować, osądzić niewinnych ludzi na podstawie głoszonych prawidłowości politycznych przez władze. Na podstawie tych przemyśleń dalej autorka ukazuje nam swe przemyślenia na temat ówczesnych czasów, życia człowieka w ustroju socjalistycznym. Ludzie są jedynie jak trybiki wielkiej maszyny pracują na jej rzecz ustroju. Ich los i rzeczywistość jest ściśle związana z panującymi tendencjami politycznymi. Człowiek jest bezwolną istota, która musi dostosować się do rządzących praw, nie może w żaden sposób ustalić jednolitego systemu wartości gdyż ustrój totalitarny ulega przemianą. Dziś można zostać okrzykniętym zdrajcą i stać się więźniem politycznym by za chwile zostać nazwanym bohater. Tu ujawnia się sens tytułu: „Wychodzą z przemilczenia, wracają do imion”. To tytułowa rehabilitacja, przywrócenie godności po kolejnych systemowych zmianach. W całym tym obrazie autorka dokonuje również rozważań na temat losów świata i człowieka. Trafnie podkreśla że życie ludzkie jest nierozerwalnie związane z czasem i panującymi dziejami. Polityka i ustroje sprawiają, że w każdej chwili człowiek może zostać uwikłany w ich politykę. Wyłania się tu refleksja poetki nad przemijaniem. Ludzie od chodzą ale mogą „żyć” dalej dzięki pamięci innych. Niestety wieczność nie dla wszystkich jest taka sama, człowiek bowiem nigdy niema pewności czy zapadnie w pamięci kolejnych pokoleń jest więc całkowicie bezbronny wobec czasu. Kończąc utwór autorka rozważa sens swej twórczości. Poezja jawi jej się nie trwałą, nie ma również mocy wskrzeszania ludzi. Jest koniecznością wewnętrzną odczuwana przez twórcę ale jej efekty bywają bezowocne.
