Henryk Walezy urodził się 19 września 1551 roku jako Edward Aleksander, ostatni z francuskiej dynastii Walezjuszów. Był on czwartym synem Henryka II, króla Francji i Katarzyny Medycejskiej. Imię Henryk przyjął na bierzmowaniu w 1564 roku. Henryk Walezy był księciem Orleanu, w latach 1573-1575 pierwszym elekcyjnym królem Polski, a od 1574 roku był królem Francji.
Henryk Walezy był człowiekiem wybitnie wykształconym, odważnym i ambitnym. Do jego słabości należało zamiłowanie do biżuterii, zdobionych drogimi kamieniami strojów i pachnideł. Przez polskich podwładnych uważany był za zniewieściałego mężczyznę. Walezy nie znał języka polskiego, nie interesował się zbytnio polityką Polski, nudziło go życie publiczne. Uwielbiał hazard, przegrywał w karty ogromne sumy, które pochodziły z państwowego skarbca. Swoich obowiązków królewskich nie traktował zbyt poważnie.
O tron polski walczył z takimi kandydatami jak: arcyksiążę Ernest Habsburg czy car Rosji Ivan Groźny. Jednak to młody królewicz Henryk Walezy otrzymał największą liczbę głosów i to on właśnie został pierwszym polskim królem powołanym na tron w wyniku wolnej elekcji, która miała miejsce w 1573 roku.
Działalność publiczna i polityczna Walezego wzbudzała oburzenie i niezadowolenie wśród narodu polskiego, a szczególnie raziło jego rozdawnictwo dóbr ludziom niegodnym, nieznajomość polskiego prawa i brak zainteresowania sprawami Polski. Wszystko to uświadomiło szlachcie, że ich wybór okazał się nieporozumieniem.
Polska szlachta w celu ratowania swoich praw i przywilejów wymogła na Henryku Walezym podpisania przez niego tak zwanych artykułów henrykowskich, które stanowiły, że każdy nowo wybrany król musi zobowiązać się do przestrzegania dotychczasowych przywilejów szlachty oraz podstaw ustrojowych. Naruszenie przez panującego przyjętego zobowiązania dawało szlachcie prawo do wypowiedzenia mu posłuszeństwa. Ponad to Henryk Walezy i kolejni królowie elekcyjni musieli zaprzysiąc dokument zwany pacta conventa, który zawierał spis żądań pod adresem elekta, które zależały od aktualnych potrzeb rzeczypospolitej, sytuacji politycznej oraz osoby i możliwości przyszłego władcy.
Wolne lekcje, artykuły henrykowskie i pacta conventa wzmocniły pozycję bogatej szlachty i możnowładców wobec panującego, osłabiając tym samym władzę królewską.
Henryk I Walezy przebywał w Polsce zaledwie kilka miesięcy. Na wieść o śmierci brata, króla Francji Karola X, wyjechał potajemnie z Polski, by odziedziczyć koronę francuską, w czerwcu 1574 roku. Pomimo wielu prób przekonania go do powrotu, król odmawiał i został królem Francji jako Henryk III. Pomimo iż do Polski już nie wrócił, nadal uważał się za króla państwa polsko-litewskiego.
Henryk Walezy nigdy oficjalnie nie zrzekł się korony polskiej, a rządy we Francji sprawował aż do swojej śmierci w 1589 roku. Zmarł 2 sierpnia 1589 roku w wyniku odniesionych ran po zamachu na jego życie.
