Wokulski – bohater „Lalki” Prusa: romantyczny czy pozytywistyczny?
Stanisław Wokulski, główny bohater powieści „Lalka” Bolesława Prusa, jest postacią, która niejednokrotnie prowokuje pytania o swoją przynależność do dwóch odmiennych epok – romantyzmu i pozytywizmu. Aby odpowiedzieć na to pytanie, konieczne jest prześledzenie jego losów oraz analiza cech, które definiują tę postać. Wokulski jest przedstawicielem pokolenia, które w młodości angażowało się w walkę patriotyczną, a później musiało zmierzyć się z rzeczywistością po klęsce Powstania Styczniowego. To doświadczenie wpłynęło na jego światopogląd, kształtując w nim zarówno romantyczne ideały, jak i pozytywistyczne podejście do życia.
Wokulski jako bohater romantyczny
Jako młody człowiek, Wokulski wpisywał się w romantyczny wzorzec bohatera. Uczestniczył w Powstaniu Styczniowym, kierując się patriotycznym obowiązkiem i głębokim przywiązaniem do ojczyzny. Jego życie osobiste również nosi znamiona romantyzmu – Wokulski zakochuje się w Izabeli Łęckiej, kobiecie niedostępnej, której idealizowany obraz całkowicie przesłania mu rzeczywistość. Miłość ta staje się dla niego siłą napędową, determinuje jego działania i wybory, jednak jednocześnie prowadzi do osobistej tragedii. Kiedy okazuje się, że społeczne i emocjonalne bariery uniemożliwiają spełnienie jego marzeń, Wokulski popada w głęboką depresję, co ostatecznie prowadzi go do próby samobójczej.
Ta nieudana próba samobójcza, charakterystyczna dla bohaterów romantycznych, jest wyrazem jego rozpaczy i bezradności wobec rzeczywistości, która nie pasuje do jego idealistycznych wyobrażeń. Finał powieści, w którym Wokulski tajemniczo znika, pozostawiając czytelnikom otwarte zakończenie, również wpisuje się w romantyczny schemat – możliwość nowego życia pod „maską przeszłości” czy też śmierć w niewyjaśnionych okolicznościach, to typowe motywy romantyczne.
Wokulski jako bohater pozytywistyczny
Mimo tych romantycznych elementów, Wokulski wykazuje również cechy charakterystyczne dla bohatera pozytywistycznego. Jego podziw dla nauki i postępu oraz pragmatyczne podejście do życia wyróżniają go na tle typowych romantyków. Po klęsce powstania, zamiast pogrążyć się w rozpaczy, Wokulski szybko dostosowuje się do nowych realiów, wykorzystując swoje zdolności organizacyjne i zaradność, by odbudować swoje życie. Dzięki determinacji i ciężkiej pracy, szybko zdobywa fortunę, co świadczy o jego umiejętności radzenia sobie w trudnych warunkach.
Wokulski, choć wrażliwy na ludzkie cierpienie, działa przede wszystkim racjonalnie. Staje się społecznym aktywistą, realizującym hasła pracy u podstaw – pomaga najuboższym, inwestuje w rozwój nauki i stara się poprawić warunki życia innych ludzi. Jego zaangażowanie w sprawy społeczne, wykorzystanie rozumu i czynu, zamiast emocjonalnych uniesień, wyraźnie wpisują go w nurt pozytywizmu.
Bohater na granicy dwóch epok
Wokulski jest zatem postacią, która łączy w sobie cechy zarówno romantyczne, jak i pozytywistyczne. Jego życie to nieustanne balansowanie między dwoma światami – idealistycznym, pełnym marzeń i uniesień, a realistycznym, skupionym na działaniu i pragmatyzmie. Rozdarcie wewnętrzne Wokulskiego odzwierciedla przemiany społeczne i kulturowe, jakie zachodziły w Polsce w drugiej połowie XIX wieku. Próbuje on pogodzić elementy obu epok, co skutkuje różnorodnymi zachowaniami i decyzjami, które nie zawsze są spójne.
Podsumowując, Stanisław Wokulski jest jednocześnie bohaterem romantycznym i pozytywistycznym. Jego postać jest przykładem człowieka żyjącego na przełomie epok, który stara się odnaleźć swoje miejsce w świecie pełnym sprzeczności. Wokulski to bohater, który poprzez swoje działania i wybory ilustruje trudności związane z pogodzeniem marzeń i ideałów z twardą rzeczywistością życia codziennego.
