Romantyzm najważniejsze terminy literackie i pojęcia- ściąga , sprawdzian
Każda epoka literacka charakteryzowana zostaje poprzez związane z nią terminy i pojęcia. To one bowiem w sposób bezpośredni zaświadczaj o dominacji określonych nurtów i zainteresowań, w epoce romantyzmu zaznaczyć należy:
ballada- to gatunek literacki mający charakter epicko-liryczny wywodzący swój rodowód jeszcze z epoki średniowiecza. Ballady charakteryzuje tajemniczość, elementy fantastyki i ludowości, nastrój przepełniony grozą. Warto zaznaczyć, że często wykorzystywanym motywem pozostawała wina i kara.
burza i napór- to nazwa epoki literackiej i kulturowej mającej miejsce w Niemczech pod koniec XVIII wieku. Swe korzenie wybudowała ona na buncie młodych intelektualistów sprzeciwiających się oświeceniowej ideologii, sztywnym strukturom społecznym i racjonalistycznym poglądom.
dramat romantyczny- stanowił jeden z popularniejszych gatunków literackich stworzonych przez romantyków. Cechą charakterystyczną było zerwanie zasady trzech jedności, wprowadzenie luźnej kompozycji i bohatera romantycznego. Warto podkreślić także dominację synkretyzmu rodzajowego, gatunkowego oraz synkretyzmu sztuki. Kolejny istotny element to prezentacja współistnienia świata ludzkiego i nadprzyrodzonego, swoisty mistycyzm oraz historycyzm i katastrofizm.
egzotyzm- stanowił uzewnętrznienie poprzez dzieło sztuki lub dzieło literackie zainteresowanie i fascynację odmienna przyrodą, kulturą czy możliwością tworzenia życia społecznego.
orientalizm- to odmiana egzotyzmu charakteryzująca się fascynacją kulturą wschodu.
elegia- jest gatunkiem wywodzącym się ze starożytności, stanowiąc lirykę żałobną, pieśń lamentacyjna przypominającą tren.
folklorystyka- to dziedzina ściśle powiązana z etnografią i etnologią jej zadaniem jest analiza strukturalna przekazów ludowych.
gawęda szlachecka- stanowi odmianę gawędy czyli jednego z gatunków prozy epickiej który swój rodowód zaczernił z literatury szlacheckiej. Gawęda najczęściej była sporządzana w postaci luźnej opowieści odnoszącej się dom ciekawych wydarzeń, przeżyć i przygód. Nurt ten spopularyzowany został w Polsce w XIX wieku, charakteryzując się swobodą oraz narratorem będącym przedstawicielem szlachty, Sarmatą.
gotycyzm-stanowił styl w literaturze i sztuce XVIIII XIX wieku. Nawiązywał on bezpośrednio do średniowiecza jawiącego się jako epoka tajemnicza pełna zjawisk nadprzyrodzonych, uduchowienia. Czasu w którym świat emocji i przeżyć wewnętrznych stał na równi z rzeczywistością materialną. Warto zaznaczyć, że to w powieści gotyckiej pojawiają się takie postacie jak duchy, wampiry czy analiza snów.
groteska- stanowi kategorię estetyczną uznającą, iż świat prezentowany w dziełach sztuki powinien być nierealny, zdeformowany, udziwniony.
historiozofia- to stanowisko filozoficzne wnoszące, iż rzeczywistość powinna być analizowana w aspekcie historycznym, przez pryzmat dziejów.
idealizm– to pogląd filozoficzny, uznający, iż rzeczywistość stanowi idee. Materia i świadomość są postrzegane jako siły różne jednak współzależne od siebie.
ironia romantyczna– stanowiła koncepcję postawy artysty wobec świata. Cechą charakterystyczną było potraktowanie działalności artystycznej jako swoistej gry pozwalającej na dystans wobec przyjętych konwenansów.
liryka maski lub roli- to odmiana liryki której cechą charakterystyczną jest nadanie własnych odczuć autora kreowanej postaci .
lucyferyzm- stanowił postawę jawnego buntu przeciw Bogu, wzrastającego w imię dumy, pożądania władzy nad duszami i światem.
mała ojczyzna- to określenie ujmujące krainę dziecinnych lat, pełną tęsknot, ciepła. Najczęściej jest to oczywiście kraina wyidealizowana, do której pranie się powrócić stąd często używana była w dziełach jako motyw utraconej ojczyzny.
mesjanizm polski- jest ideą zakładającą wiarę w posłannictwo narodu polskiego. Jego męczeństwo, walka, dziejowe losy, walka ma na celu zbawienie, wyzwolenie siebie oraz innych uciemiężonych narodów.
mistycyzm- stanowi postawę filozoficzną i i religijna przyjmującą, że człowiek wierzący może bezpośrednio kontaktować się z istota boską. Dusza ludzka może porozumiewać się z absolutem w swym istnieniu dąży ona bowiem do połączenia się z Bogiem.
motto- to fraza będąca częstokroć cytatem umieszczonym przez autora na początku utworu jako myśl przewodnia.
oda- to gatunek liryczny znany już w starożytnej Grecji. Początkowo służył on do odśpiewywania, główną cechą charakterystyczna pozostaje patetyczny styl.
oniryzm- technika obrazowania, która bardzo często była wykorzystywana w literaturze XIXI XX wieku. Miała ona na celu ukazywać rzeczywistość jako sen.
antologia- to nauka o bycie i jego istocie
orfizm- jeden z kierunków religijnych wywodzący się według legendy od samego Orfeusza, łączył się z religią dionizyjską wnoszącą, że śmierć to początek nowego życia.
osjanizm- moda , którą zapoczątkowała sława utworów Szkota Jamesa Macphersona, popularność zyskiwała kultura celtycka i pieśni Osjana.
poemat dygresyjny- gatunek poezji narracyjnej stworzony przez romantyków. Cechą charakterystyczną pozostawało łączenia elementów epickich z lirycznymi. Całość zyskiwała formę rozbudowanego wierszowanego utworu fabularnego o pozbawionej rygoru kompozycji. Narrację poematu przerywają dygresje o tematyce: politycznej, historycznej itp.
powieść epistolarna– to odmiana powieści której cechą charakterystyczną pozostaje wymiana listów przez głównych bohaterów, niekiedy rów nież zawiera ona fragmenty z pamiętników.
powieść poetycka- to gatunek stworzony przez Waltera Scota i Georga Byrona, łączy on w sobie cechy epickie, i liryckie. Za cechy charakterystyczne uznaje się mało spójną fabułę, dramatyzm, subiektywizm, narrator który zwraca się do czytelnika.
profetyzm- to moc jasnowidzenia lub posiadanie daru otrzymanego przez wybraną osobę od bóstwa.
prometeizm– to postawa poświęcenia i buntu w imię wielkich idei wywodząca się z mitu o Prometeuszu, który dla ludzkości ukradł bogom ogień i poniósł słona karę. Później bardzo wyraźnie kontynuowany w III części Dziadów Mickiewicza.
regionalizm- to specyficzne dążenia mające na celu powiązania twórczości literackiej z określonym regionem, jego obyczajami, tradycjami, legendami, językiem itp.
sonet- utwór liryczny składający się z czterech zwrotek. Pierwsze dwie zawsze mają charakter opisowy o budowie czterowersowej kolejne trzywersowe zawierają refleksje.
synkretyzm- to pomieszanie różnych gatunków literackich w jednym utworze.
teodycea- w filozofii i teologii to próba zrozumienia i wytłumaczenia pochodzenia zła na świecie, który został przecież stworzony przez miłosiernego Boga.
tyrteizm- stanowi nurt w poezji patriotycznej wywodzący nazwę od starożytnego poety Tyrfeusza. Dzieła te wzywały do walki, nadając znaczenie i wagę bohaterskiej śmierci a zarazem piętnując akty tchórzostwa.
wallenrodyzm- to postawa człowieka, jednostki zdolnej do poświęcenia własnego życia na rzecz słusznej walki z siłami wroga. Bohater prezentujący tę postawę ucieka się w swym działaniu do podstępu i oszustw.
winkelriedyzm- to kolejna postawa polegająca na poświęceniu się bohatera za naród.
