Po śmierci Przemysła II po jego spadek wystąpił książę kujawski Władysław Łokietek. Za aprobatą miejscowego rycerstwa książę opanował Wielkopolskę i Pomorze Gdańskie. Jednak w tym samym czasie przeciw Łokietkowi wystąpił Wacław II czeski, który podporządkował sobie część książąt śląskich. Zmusił on siłą Łokietka do opuszczenia kraju, a w 1300 r. w katedrze gnieźnieńskiej biskup Jakub Świnka koronował go na króla Polski.
Społeczeństwo polskie nie było przychylnie nastawione do rządów Wacława II, bowiem upatrywało ono do korony polskiej księcia rodzimej dynastii.
Wacław II doprowadził do zjednoczenia Małopolski, Wielkopolski i Pomorza, które pozostawały pod jego bezpośrednią władzą. Książęta śląscy, mazowieccy i kujawscy złożyli mu hołd lenny. Wacław II wprowadził również urząd starosty królewskiego, którego zadaniem było zastępowanie króla w poszczególnych ziemiach. Miało to na celu usprawnienie zarządzania państwem.
Wacław II miał wśród Polaków wielu przeciwników, którym nie podobało się, że ich król jest lennikiem cesarza, bo zawsze walczyli o uniezależnienie się od cesarstwa.
Skazany na wygnanie Władysław Łokietek udał się do papieża, a następnie do króla węgierskiego Karola Roberta z prośbą o pomoc w realizacji swoich zamierzeń.
Powrócił do kraju, mając ze sobą wsparcie węgierskie, a śmierć Wacława II w 1305 r. (rok później zmarł jego syn Wacław III) umożliwiła Łokietkowi opanowanie znacznej części polskich ziem. Ludność polska przyjęła Łokietka z dużą życzliwością, wyrażając nadzieję na lepsze rządy.
Jednak po śmierci Wacława II Polsce groziło jeszcze większe rozdrobnienie, bowiem większa część książąt piastowskich nie uznawała władzy Łokietka. Początkowo miał on we władaniu tylko Małopolskę, Kujawy i Pomorze.
W 1308 r, doszło do napaści ze strony Brandenburczyków, którzy zaatakowali Pomorze i oblegali Gdańsk. O pomoc w ratowaniu Pomorza Łokietek poprosił Krzyżaków, gdyż sam był zajęty sprawami w Małopolsce. Ci odparli Brandenburczyków, ale sami podstępnie uderzyli na polskie rycerstwo, zajęli Gdańsk i zagarnęli całe Pomorze Gdańskie.
Droga do władzy Władysława Łokietka nie była łatwa. W tym samym czasie o polski tron upomniał się Jan Luksemburczyk, król czeski, który miał poparcie u części mieszczan niemieckich. W Krakowie Łokietek tłumił bunt mieszczan, na czele, którego stał wójt Albert. Po długim oblężeniu udało się stłumić bunt, a zdrajców surowo ukarano.
W 1314 r. udało się Łokietkowi stłumić kolejny bunt w Wielkopolsce, na czele, którego stał wójt Przemek. Wydarzenia te umocniły stanowisko Łokietka w Polsce.
Po otrzymaniu zgody od papieża w 1320 r. odbyła się w Krakowie koronacja Władysława Łokietka. Oznaczała ona koniec rozbicia dzielnicowego w Polsce i zjednoczenie kraju. W skład królestwa Łokietka wchodziły Małopolska, Wielkopolska i Kujawy. Mazowsze i Śląsk uznawały zależność lenną Czech, a Pomorze było w rękach Krzyżaków. Polska za Łokietka była pozbawiona dostępu do morza.
Z powodu osłabienia Polski i jej braku gotowości do walk zbrojnych, Łokietek zwrócił się do papieża z prośbą o interwencję w sprawie odzyskania Pomorza od Krzyżaków.
Doszło do procesu polsko – krzyżackiego, który toczył się kilka dziesięcioleci.
Pomimo, iż papież rozstrzygał sprawę na korzyść Polski, to Krzyżacy nie mieli zamiaru podporządkować się jego wyrokom. Władysław Łokietek doszedł do wniosku, że sytuację tę można rozwiązać tylko drogą wojny.
Wojna z Zakonem Krzyżackim o Pomorze rozpoczęła się w roku 1326 i trwała do 1333 r.
W 1331 r. doszło do zwycięskiej dla Polski bitwy pod Płowcami, ale mimo tego Krzyżacy zajęli Kujawy. Obie strony wyczerpane wojną zawarły rozejm i oddały sprawę Pomorza do rozstrzygnięcia królom czeskiemu i węgierskiemu. Jednak wyników mediacji Władysław Łokietek już nie doczekał, bo zmarł w 1333 roku.
Władysław Łokietek z pełną determinacją dążył do zjednoczenia i umocnienia Państwa Polskiego. Choć jego niektóre decyzje polityczne i ekonomiczne były negatywnie oceniane, to jednak zaliczany jest do grona wielkich władców Polski.
