Obraz arystokracji w „Lalce” Prusa
Obszerna powieść Bolesława Prusa zatytułowana „Lalka” zawiera w sobie obraz arystokracji polskiej epoki pozytywistycznej. Wielość bohaterów przedstawiających ten obraz jest tak zróżnicowany, że dokładnie charakteryzuje to środowisko. Najważniejszymi jej przedstawicielami jest główna bohatera Izabela Łęcka i jej ojciec. Chcąc określić tę grupę po zewnętrznych cechach widzimy wyraźnie piękny i malowniczy obraz. To ludzie o wyszukanych manierach, subtelni, delikatni i dystyngowani. Podróżują w pięknych powozach po ulicach miasta. Ich wyszukane stroje dodają powagi, znacząco odróżniając ich od reszty społeczeństwa. Wiemy również, iż są to osoby inteligentne i wykształcone, często posługującymi się kilka językami. Potrafią doskonale dyskutować na każdy temat korzystając z wiedzy pozyskanej z książek, których bywają znawcami. Gdy jednak chcemy scharakteryzować tę grupę należy ocenić jej pozostałe cechy. Jak bowiem się okazuje te piękne obrazy są jedynie pozorami, jak maski ukrywają prawdziwe oblicza tych ludzi.
Przepełnia ich egoizm, pycha, samouwielbienie i pouczycie wyższości. Wiodącym przykładem jest tytułowa lalka czyli piękna Izabela , jej snobizm widać wszędzie, otacza się jedynie drogimi i gustownymi przedmiotami, oraz wpływowymi ludźmi. Chce pozostawać na stałe w świecie wyższej hierarchii i być traktowana jak subtelny i wyjątkowy przedmiot. Jest wręcz oburzona postępowaniem swego ojca, który stał się bankrutem, to dla niej karygodna obelga. Będąc panna na wydaniu przebiera ona w wybrankach uważając, że może zdobyć każdego. By jednak jakikolwiek kandydat mógł ruszyć w konkury musi posiadać odpowiedni majątek. I tu możemy ocenić innych arystokratów. Wszyscy zalotnicy tej bohaterki pochodzą przecież z tej grupy społecznej. Widzimy tu pełen wachlarz osób, od młodych kawalerów jak Wokulski po wdowców i starców. Nie kieruje nimi jednak uczucie lecz chęć zagarnięcia posagu. Dowodem na to jest moment w którym większość z nich dowiaduje się, że Łęccy zbankrutowali. Prawie natychmiast zainteresowanie panną znika. Dopiero gdy pogłoski donoszą, że może to być jednak błąd powracają licząc na możliwość łatwego wzbogacenia się. Jak widać więc pierwszą najistotniejszą cechą tej grupy jest pazerność, usprawiedliwia ona wszystko nawet nieszczere uczucia mające utorować drogę do pokaźnego majątku. Jest także kolejna istotna cecha, która należy podkreślić – poczucie wyższości nad innymi. Ludzie ci tworzą zamknięty krąg nie chcący otwierać się na innych, a już tym bardziej na miej zamożnych. Dzięki temu wyznaczają według nich należny im respekt i szacunek. Przykładem tego jest zachowanie Łęckiej w stosunku do Wokulskiego. Mimo, iż jest on majętnym szlachcicem potrafi iść za nauką a nie kurczowo trzymać się przestarzałych wartości. Hołduje on ideom pozytywistycznym i wierzy w powodzenie założenia pracy u podstaw. Dzięki temu jest pozytywnym bohaterem, choć bowiem należy do szlachty widzi i rozumie problemy innych a także próbuje im zaradzić. Zakochał się do szaleństwa w Łęckiej i jest w stanie oprócz majątku ofiarować jej prawdziwe uczucia. Niestety bezmyślna panna nie rozumie jego postępowania, uważa je za zbędne i ośmieszające, jak bowiem ktoś takiego pochodzenia może przebywać na równi z pospólstwem. Woli wybierać obleśnych starców kurczowo trzymających się swego pochodzenia niż prawdziwą wartościową jednostkę.
Aby ukazać całość stworzonych przez Prusa obrazów należy również wymienić innych bohaterów. Często są oni przedstawicielami dziwności jakiej dopuszczają się arystokraci. Znudzeni swym bezproblemowym życiem sami tworzą sobie rozrywki i problemy. Przykładem są tu Krzeszowscy, baronowa jest doskonałą aktorką, na potrzebę chwili potrafi wpadać w histerię. Tworzy i wprowadza w życie intrygi, co uważa za element mody. Widać tu również ich stosunek do uczuć, są one jedynie wybrykiem, a małżeństwo niema z nimi nic wspólnego, to jedynie rodzaj transakcji. Taki stan rzeczy sprawia, że zdrada jest czynem powszechnym, pozwala bowiem uniknąć nudy, przykładem jest tu Kazio Starski.
Jak widać więc obraz arystokracji polskiej ukazany w lekturze stanowi jej jednoczesną krytykę. Choć są to ludzie inteligentni pozostają zmanierowani, przyzwyczajeni do lepszego traktowania chcą utrzymać ten stan rzeczy dla własnej wygody. Życie, choroby i bolączki reszty społeczeństwa pozostają im obojętne. Ci ludzie mają bowiem im służyć, nie towarzyszyć. Wydaje się, że jedynym pozytywnym przykładem jest tu postać Wokulskiego. To w nim autor ukazał jak powinna wyglądać i zachowywać się ta warstwa społeczna. Jakie wartości powinny jej przyświecać i w jaki sposób powinna wspomóc pozytywistyczną naprawę społeczeństwa polskiego.
