Treny – Jan Kochanowski – zawartość treściowa, gatunek literacki
Jednymi z najsłynniejszych dzieł Jana Kochanowskiego są Treny, poświęcone zmarłej córce Urszuli a wydane w roku 1580. Poeta zaczął je tworzyć po utracie ukochanego dziecka w którym pokładał ogromne nadzieje, to Urszula bowiem miała stać się spadkobierczynią lutni czyli talentu poetyckiego. Należy zauważyć, że córka to nie jedyna bohaterka utworów, częściej bowiem stają się one wyrazem rozpaczy, buntu a ostatecznie ukojenia ojca. Można by więc stwierdzić, że Treny stanowią autoanalizę przeżywanych odczuć autora i konfrontację jego przemyśleń z wcześniejszymi założeniami filozoficznymi.
Mówiąc o Trenach Kochanowskiego jako dziełach wyjątkowych należy zauważyć, że sam gatunek znany był już w epoce antyku. W poezji żałobnej starożytnej Grecji, utwory te wyrażały żal z powodu „czyjeś śmierci” a także wspomnienie istotnych dokonań, zalet i zasług zmarłego. Najczęściej więc były poświęcane znanym i sławnym osobistością. Układ i sposób pisania był również ściśle odgórnie ustalony, musiały kolejno znajdować się w nim: pochwała cnót i zalet zmarłego, wielkość poniesionej straty, demonstracja żalu, pocieszenie i pouczanie.
Kochanowski choć wzorował się na starożytnej formule jednak nadał jej nowy i niepowtarzalny charakter. Przede wszystkim , mimo iż najczęściej przywołujemy i omawiamy poszczególne utwory, należy stwierdzić, że Treny poety są dziełem całościowym. Dopiero bowiem gdy kolejno zapoznamy się z ich treścią zrozumiemy, że odpowiadają starożytnemu schematowi – dziewiętnaście utworów układa się w kompletny klasyczny wzór. Pierwsze dwa to obraz rodzicielskiej rozpaczy, szalejący z bólu ojciec wyraża swoje narastające cierpienie i zwątpienie. Dopiero od trenu IX I X następuje swoisty przełom, to jakby punkt szczytowy. Cierpiący rodzić zaczyna buntować się przeciwko Bogu, nie mogąc pogodzić się ze śmiercią dziecka uznaje ją za niesprawiedliwość. Dotychczasowa wiara w sens i wartość świata podupada, filozofia i przemyślenia zostają poddane w wątpliwość, nawet przekonanie i wiara w istnienie Boga zostaje zachwiana: jak mówi cytat: „Gdziekolwiek jesteś, jeśliś jest..!, te słowa skierowane do Urszuli jasno wskazują na powstałe wątpliwości i zachwianie światopoglądu Kochanowskiego. Następne utwory przynoszą ukojenie, autor stopniowo godzi się z losem, stara się odnaleźć pocieszenie i równowagę. Przyznaje przed samym sobą i Stwórcą, że jest winny zwątpienia w jego moc, łaskę i sprawiedliwość. W trenie XVIII aż do XIX poeta korzy się przed Panem, zakończenie całego cyklu ukazuje sen poety, w którym pojawia się matka autora z córką na rękach niosąca pociechę i ukojenie.
Treny Jana Kochanowskiego stanowią wybitne dzieło, wszystkie utwory tworzą jedną spójną całość odznaczając się kunsztem poetyckim ale przede wszystkim ładunkiem prawdziwych emocji. W historii literatury po raz pierwszy bohaterem trenu stało się niewinne dziecko nie zaś zasłużony, polityk, wódz czy władca. Należy więc zaznaczyć, że Treny to nie tylko wyraz ojcowskiego cierpienia ale traktat filozoficzny. Oto bowiem autor, który dotąd sławił spokój, wyznawał stoickie zasady i renesansowy postulat harmonii i równowagi życiowej stał się twórcą dzieła, które w ogromnej swej mierze wielokrotnie zaprzecza tym ideałom i wartością.
