Wisława Szymborska, laureatka literackiej Nagrody Nobla w 1996 roku, była jedną z najbardziej wpływowych i cenionych poetek polskich. Jej poezja, znana z głębokiej introspekcji i wyrafinowanego użycia języka, często badała zagadnienia egzystencjalne i ludzką naturę.
Wiersz “Zdumienie” jest przykładem jej unikalnego stylu, w którym Szymborska zwraca się do fundamentalnych pytań dotyczących ludzkiego bytu, takich jak sens istnienia, tożsamość i nasze miejsce we wszechświecie. Wykorzystując serię prowokujących do myślenia pytań, Szymborska skłania czytelników do refleksji nad wieloma aspektami ludzkiego życia, od naszej indywidualności po naszą rolę w szerszym kontekście kosmicznym, ukazując przy tym bogactwo i złożoność ludzkiej egzystencji.
Wisława Szymborska ”Zdumienie” analiza, interpretacja wiersza
Wisława Szymborska była jedną z najznakomitszych poetek polskich, jej twórczość została odznaczona literacką nagrodą nobla w roku 1996. Analiza jej dzieł pozwala poznać ją jako znawczynię świata i natury ludzkiej, doskonałego obserwatora zdolnego do głębokich refleksji. Należy zaznaczyć, że Szymborska za motto swych dzieł przyjęła słowa Michaela Montaignea „Patrzcie, ile ten kij ma końców”. Sama autorka wielokrotnie skromnie naznaczała, że nie ma jednolitego określonego programu poetyckiego dlatego też prawdopodobnie nigdy nie należała do jakiekolwiek grupy poetyckiej.
Jednym z bardziej znanych wierszy poetki jest utwór zatytułowany „Zdumienie”. W swej tematyce porusza on rozważania egzystencjalne, dotykając ponadczasowego pytania – jaki jest sen bytu? Czy wszystko co nas otacza to jedynie przypadek, czy przeznaczenie? Szymborska zastanawia się dlaczego istnie właśnie w tym miejscu i czasie, dlaczego jak mówi cytat: ”w skórze nie w łusce”, „w domu a nie gnieździe”. To od zawsze niewytłumaczona wielka tajemnica wszelkiego bytu. Człowiek jest jedynie jednym niewielkim elementem w całej tej zróżnicowanej całości. Jawi się jak puzzel w układance, któremu przypisano określone miejsce, dlaczego jednak tak jest? Kto ustala te zasady?
Należy zaznaczyć, że rozważania te wyłaniają wyraźny kontekst filozoficzny. Autorka bowiem nawołuje do rozważań egzystencjalnych Blaisea Pascala, to on bowiem w swym dziel „Kto mnie tu postawił?” zadaje pytanie na czyj rozkaz i za czyją sprawą właśnie to miejsce i czas zostało mu przeznaczone. Wiersz odwołuje się również do znanego motywu literackiego „teatrum mundi” czyli świat jako teatr o nieznanych danych reżysera. Człowiek i otaczające go istoty tym samym to jedynie wyznaczona rola do odegrania w określonej scenerii. Autorka jako istota myśląca zastanawia się nad tą wielką tajemnica, wypowiada szereg pytań dotyczących bytu. Nie uzyskuje jednak odpowiedzi i nie udziela ich sama wie bowiem, że nikt nie potrafi na nie odpowiedzieć.
Analizując utwór należy także wskazać jego budowę, zastosowane środki stylistyczne to: ciąg pytań retorycznych i porównania.
Treść wiersza W. Szymborskiej “Zdumienie”
Zdumienie
Czemu w zanadto jednej osobie?
Tej a nie innej? I co tu robię?
W dzień co jest wtorkiem? W domu nie gnieździe?
W skórze nie łusce? Z twarzą nie liściem?
Dlaczego tylko raz osobiście?
Właśnie na ziemi? Przy małej gwieździe?
Po tylu erach nieobecności?
Za wszystkie czasy i wszystkie glony?
Za jamochłony i nieboskłony?
Akurat teraz? Do krwi i kości?
Sama u siebie z sobą? Czemu
Nie obok ani sto mil stąd,
nie wczoraj, ani sto lat temu
siedzę i patrzę w ciemny kąt
– tak jak z wzniesionym nagle łbem
patrzy warczące zwane psem?
Co i jak rozumieć? – Czemu w zanadto jednej osobie? Tej a nie innej? I co tu robię? W dzień co jest wtorkiem? W domu nie gnieździe? W skórze nie łusce?
Pytania zawarte w wierszu “Zdumienie” Wisławy Szymborskiej to głębokie refleksje nad przypadkowością i specyfiką ludzkiego istnienia. Każde z tych pytań otwiera przestrzeń na rozważania dotyczące fundamentalnych aspektów ludzkiej egzystencji.
“Czemu w zanadto jednej osobie? Tej a nie innej?” – Te pytania dotykają koncepcji indywidualności i unikalności. Dlaczego każdy z nas jest właśnie tą osobą, a nie inną? Szymborska zastanawia się nad przypadkowością naszej tożsamości, nad tym, jakie siły decydują o tym, kim jesteśmy.
“I co tu robię?” – To pytanie można interpretować jako rozważanie nad celem i znaczeniem naszego istnienia. Co jest naszym zadaniem lub rolą w życiu? Czym jest nasza obecność tutaj?
“W dzień co jest wtorkiem?” – Tutaj poetka zwraca uwagę na czasowość i ulotność naszego istnienia. Dzień tygodnia, który wydaje się być przypadkowy, podkreśla chwilowość i kontekstualność życia w szerokiej perspektywie czasu.
“W domu nie gnieździe? W skórze nie łusce?” – Te pytania mogą odnosić się do naszej ludzkiej kondycji i różnic pomiędzy ludźmi a innymi formami życia. Dlaczego żyjemy w budynkach, a nie w gniazdach jak ptaki? Dlaczego nasze ciała są pokryte skórą, a nie łuskami jak u niektórych zwierząt? Szymborska rozważa tutaj naszą odmienność od innych istot i naszą specyficzną rolę w naturze.
Każde z tych pytań otwiera pole do indywidualnych interpretacji i refleksji nad naturą ludzkiej egzystencji. Szymborska nie daje gotowych odpowiedzi, lecz skłania czytelnika do własnego zastanowienia się nad tajemnicą życia i naszym miejscem w świecie. Wiersz “Zdumienie” jest więc zaproszeniem do filozoficznych rozważań nad ludzkim bytem, jego przypadkowością, unikalnością i znaczeniem.
