„Pożegnanie z Marią” problematyka opowiadania Tadeusza Borowskiego
„Pożegnanie z Marią” to jedno z opowiadań autorstwa Tadeusza Borowskiego, akcja utworu ma miejsce w roku 1943 przed i po aresztowaniu narzeczonej autora tytułowej Marii. Całość porusza problematykę historyczno- socjologiczną ukazując życie ludzi w okupowanej Warszawie. Głowni bohaterowie utworu to: Tadeusz- narrator a zarazem bohater opowiadania. Młodzieniec pracujący w firmie budowlanej. Poznajemy go jako jednostkę wyjątkowo wrażliwą i inteligentną, uczęszcza na tajne komplety i kocha tytułową Marię, mimo panującej wojny potrafi utrzymać dystans do zaistniałej sytuacji. Po aresztowaniu ukochanej on sam zostaje wywieziony do obozu koncentracyjnego, chęć przetrwania, walka o byt, wyzwala nowe cechy w Tadeuszu. Powoli staje się człowiekiem wyzutym z uczuć, obojętnym na cierpienie innych. Przez to z roli ofiary staje się również oprawcą współodpowiedzialnym za cierpienie innych. Maria -ukochana Tadeusza, pracująca przy rozwożeniu bimbru. Inżynier – hojny dla pracowników właściciel firmy budowlanej, który wzbogaca się na zaistniałej sytuacji współpracując ze stroną niemiecką. Kierownik Jan- zajmujący się nielegalną produkcją bimbru oraz Doktorowa żydówka , dawna właścicielka składu towarowego, obecnie kobieta przerażona losem swej córki i jej męża, uciekinierka z getta.
Autor ukazujący życie i losy tych bohaterów poruszył problematykę: okupacyjnego handlu, dostosowania zachowania ludzi do nowych warunków, obalił mit romantycznej miłości a także wskazał w jaki sposób obóz koncentracyjny zabija człowieczeństwo. Aby móc przeanalizować opowiadanie należy więc poszczególnie omówić te obszary.
Początkowo czytelnik obserwuje życie mieszkańców okupowanej Warszawy. Ludzie żyjący w ciągłym strachu starają się dostosować do panujących warunków. Świadomość, że każde wyjście z domu może skończyć się wywiezieniem do obozu koncentracyjnego potęguje tragizm sytuacji. Panuje bezprawie, czyny dotąd uznawane za niemoralne są na porządki dziennym, dotychczasowy handel przyjmuje nową formę. Właściciel sklepu u którego pracuje Tadeusz celowo dopuszcza się oszustw : „nie doważał, cenę wydatnie zaokrąglał, ciął chleb na nierówne części i wyciskał z chłopów bezlitośnie forsę”, robi to umyślnie nie kierowała nim jednak chęć wzbogacenia ale instynkt samozachowawczy, postępował tak: „gdyż chciał sam żyć”. Proceder miał miejsce również w firmie budowlanej na ulicy Skaryszewskiej, tu oszukiwano klientów, dzięki temu możliwy był dodatkowy nielegalny zarobek. Cała firma jest miejscem pełnym oszustw i łapówek, inżynier wypłaca pracownikom wyższe stawki ci natomiast dorabiają na sprzedaży kradzionego towaru a kierownik oddziału prowadzi własne nielegalne interesy. Dzięki tej sytuacji właściciel- Inżynier pomnożył swój majątek, poprzez umowę z Niemiecką Koleją nabył plac tworząc kolejną filie firmy. Handel obejmuje nawet getto, zięć doktorowej postanowił mimo zagrożenia życia pozostać w nim dla dobra interesów. Życie staje się towarem, wolność, ucieczka z getta jest możliwa pod warunkiem uiszczenia odpowiedniej opłaty. Ludzie kierują się tymi zasadami chcąc ratować życie własne i swych rodzin. Gdy obawy staja się faktem a Maria zostaje wywieziona do obozu zostaje obalony mit miłości romantycznej. Tadeusz nie ma szans walczyć o swe uczucie, a jedynie bezsilnie przyglądać się tragedii. Miłość nie przynosi radości i szczęścia a chwilową ucieczkę przed panującą rzeczywistością. Człowiek, który doświadczył okrucieństwa wojny nigdy już bowiem nie będzie w stanie normalnie żyć i kochać.
Najważniejsze jednak w utworze jest ukazanie przez narratora zmian jakie dokonuje w człowieku obóz koncentracyjny. Ludzie zatracają swe człowieczeństwo na rzecz instynktu samozachowawczego. Muszą wyzbyć się litości i współczucia by zadbać o własny los. Obóz zabija wszystko co ludzkie, widzimy to na przykładzie Tadeusza, który z wrażliwego człowieka staje się nieczującą jednostką, dobitnie podkreśla to jego komentarz dotyczący Mari „Zagazowano w komorze krematoryjnej , a jej ciało pewnie przerobiono na mydło”. Bohater jak wielu innych więźniów stał się obojętny na okrucieństwo, sam korzysta z transportu Żydów w poszukiwaniu pożywienia. Każda chwila jest podyktowana walką o własny byt. Należy zauważyć, że utwór pozbawiony jest głębszej analizy czy wydźwięku emocjonalnego, to celowy zabieg zastosowany przez autora mający na celu potęgować rozgrywającą się akcję oraz podkreślać zmiany zachodzące w bohaterach.
