Porównanie „Bogurodzicy” i Lamentu Świętokrzyskiego” – wypracowanie
Bogurodzica jak i Lament Świętokrzyski to bezspornie dwa bardzo istotne zabytki języka polskiego. Dokonując dzieł można jednak wyłonić zarówno podobieństwa jak i różnice.
Bogurodzica jest bezspornie zabytkową polską pieśnią religijną/ maryjną i rycerską. Wymowa utworu: Pieśń skierowana jest do Matki Chrystusa Maryi z prośba o wstawiennictwo u swego syna aby łaskawie spojrzał na ludzkość i odpuścił jej grzechy. Druga zwrotka ukazuje nam błaganie podmiotu zbiorowego do samego Chrystusa, to także prośba o wstawiennictwo, tym razem do Jana Chrzciciela o ubłaganie łaski, miała ona zapewnić ziemski dostatek. Analizując to dzieło widzimy w nim ciągle cztery osoby: Maryje, Jezusa, Jana Chrzciciela i samego Boga. Zwracanie się z prośbami do tych świętych stanowi tzw. magiczny symbol kwadratu czyli liczbę cztery. Sam Bóg również symbolizuje tę liczbę zawierając w swym obrazie cztery cnoty: roztropność, męstwo, sprawiedliwość, umiarkowanie. Kształt artystyczny: na początku należy przyjrzeć się pierwowzorowi pieśni, początkowo zawierał on jedynie dwie zwrotki i refren. Jest to modlitewna prośba wyrażana najpierw do Maryi a następnie bezpośrednio do jej syna Jezusa, nadawcą jest podmiot zbiorowy. Bogurodzica stanowi również wiersz intonacyjno – zdaniowy jest tym samym najstarszym przykładem polskiego systemu weryfikacyjnego.
Lament świętokrzyski natomiast to jeden z cennych zabytków literatury polskiej pochodzący z epoki średniowiecza. Tekst pochodzi z końca XV wieku i zawiera wiele archaizmów leksykalnych sam gatunek natomiast to liryka lamentacyjna. Utwór jest inspirowany słynnym obrazem Biblijnym jakim jest Maryja przedstawiona w Nowym Testamencie, opłakująca swojego syna podczas ukrzyżowania i śmierci. Staber mater dolorsa – stała matka boleściwa jest wzorem matki i łączącego sie z macierzyństwem cierpienia. Maryja uosabia cud stworzenia ale i matczyny ból, którego doznała podczas drogi krzyżowej przeżywa ona wszelki ból jaki może odczuć matka: rozłąkę z dzieckiem, bezsilność i niemoc niesienia pomocy, ciężar i ból trwania przy synu w każdej chwili aż w końcu śmierć jedynego dziecka.
Ta właśnie scena staje się powodem powstania utworu – Lament Świętokrzyski przedstawiającego cierpienie Matki Boskiej. Stoi ona pod krzyżem i ubolewa wyrażając swą rozpacz na różnorakie sposoby: płacząc, przeżywając mękę wraz z synem, pragnieniem współprzeżywania i zrozumienia przez inne matki. Maryja w swym monologu przekazuje też żal do Anioła Gabriela, iż nie wspomniał jej jak wielkie cierpienie może nieść macierzyństwo ,ma to być również przestroga aby matki uważały na swych synów. Należy więc powiedzieć, że Lament Świętokrzyski to głoś bolejącej matki w formie pierwszoosobowej wypowiedzi. Kolejną bardzo istotną cechą na którą należy zwrócić uwagę jest fakt, iż zawarty w dziel obraz Maryi to „ludzie oblicze cierpienia”. Matka Boska uosabia wszytki matki świata, które kochają bezgranicznie swe dzieci i nie mogą przeboleć ich cierpienia. To już nie jak w Bogurodzicy innym znakomitym dziel tego okresu, postać niepojęta i niemożna do doścignienia, do której zwracają się z prośbą niedoskonali ludzie ale uosobienie ludzkiego bólu i ziemskich trosk. Tak specyficzna prezentacja tematu sprawia, że dzieło staje się bliższe i bardziej zrozumiałe dla odbiorcy.
Jak widać więc analiza obydwu dzieł pozwala stwierdzić, że te dwa średniowieczne utwory podejmują się tematyki uniwersalnej i ponadczasowej co stanowi ich główne podobieństwo. Powstały również w podobnym czasie i prezentują obraz Maryi. Pozostałe elementy wskazują jednak istotne różnią. Tematyka „Bogurodzicy” to portret Mary, matki Jezusa ale i opiekunki wszystkich ludzi, „Lamentu” natomiast matka boska i jej postawa w obliczu cierpienia i śmierci dziecka. Odmienna pozostaje także sama budowa i forma prezentacji treści w lamencie odnajduje my monolog zaliczany do liryki lamentacyjnej. Całość zawarta jest w ośmiu strofach o nieregularnej liczbie wersów. Wyraźny jest brak refrenu, rymy nieparzyste, nieregularne ora czas zaprzeszły. Bogurodzica natomiast to wzniosła pieśń religijna, posiada rymy, liczne archaizmy religijne i znaczące symbole. Najważniejszą różnicą pozostaje jednak sam kształt prezentacji Maryi. W Bogurodzicy górująca nad ludzkością matka Jezusa staje się obiektem błagań i próśb. W Lamencie jawi się matką przeżywającą ból znany człowiekowi.
