Oświecenie – założenia filozoficzne epoki.
Epokę oświecenia nazywa się również „epoką rozumu”. Nazwa ta przyjęła się ze względu na podstawowe pojęcie określające nurt jakim był racjonalizm. Jego zwolennicy zakładali, że najważniejszą siłą i cechą człowieka jest jego rozum. Racjonaliści odwoływali się również do słynnej myśli Kartezjusza – „myślę więc jestem”, to ona bowiem oddaje sens jego filozofii w której jedynym pewnikiem stała się umiejętność myślenia. Nowe ośrodki zainteresowań wpłynęły na światopogląd zmniejszając tym samym dotychczasowe znaczenie religijności. Wierzenia, domysły, zabobony straciły swój sens i siłę oddziaływań wobec rozwijającego się świata nauki. Wyznacznikiem stała się wiedza potwierdzona badaniami, prężnie rozwinęły się następujące obszary nauki: przyrodniczy, matematyczny, fizyczny i chemiczny. Ludzka myśl poparta empirycznym poznaniem zdominowała całą epokę.
Omawiając więc filozofię epoki oświecenia nie można zapomnieć, że wszyscy jej przedstawiciele w pewnym stopniu wzorowali się na Kartezjuszu uważanym nawet za prekursora racjonalizmu. Do postaci, które swą myślą kształtowały ówczesny światopogląd należy zaliczyć:
Johna Locke – ten angielski filozof przyjął twierdzenie zakładające, że człowiek rodzi się jako „tabula rasa” – czysta tablica, niezapisana karta. Oznacza to, że dopiero w trakcie życia poprzez doświadczanie i wychowanie każda jednostka ulega kształtowaniu. Nabiera określonych cech osobowościowych i charakterologicznych, zyskuje wiedzę i umiejętności.
Adam Smith – napisał słynne dzieło „Badania nad naturą i przyczyną bogactwa”. Można również powiedzieć, że przyczynił się do rozwoju ekonomi będąc twórcą teorii wartości. Wnosił, że działalność jednostek wpływa na rozwój gospodarki dlatego też państwo nie powinno a nawet nie może jej hamować. W swoich dziełach zawierał również rozważania nad rolnictwem uważając je za kluczowy element wszelkiego dobrobytu.
Immanuel Kant – to słynny profesor logiki i matematyki, którą uważał za wzór wszystkich nauk. W swej pracy skupiał się na określeniu sposobów i granic poznania świata, podzielił wszystkie sądy na analityczne i syntetyczne. Zaprzeczał również teorią metafizycznym i teologicznym, podając w wątpliwość istnienie Boga. Kant uznawał rygoryzm moralny, to znaczy, że według niego działaniem człowieka powinien kierować jeden określony motyw – poczucie obowiązku. Najsłynniejsze dzieła tego autora to: „Krytyka czystego rozumu”, „Krytyka praktycznego rozumu”, „Krytyka władzy sądzenia”.
Jan Jakub Rousseau – francuski twórca sentymentalizmu. Wnosił on o powrót człowieka do natury, ta bowiem wyznacza naturalny rytm życia. Świat przyrody stanowił dla niego obszar badań umożliwiających potwierdzenie istnienia stałych cech człowieka i świata. Filozof ten głosił również, że koniecznym jest krytyczne spojrzenie na cywilizację i związaną z nią kulturę. Ta bowiem według niego stanowi rodzaj umowy niebędącej wynikiem prawa naturalnego. Rozwój cywilizacji według Rousseau przyczynił się do zepsucia obyczajów unieszczęśliwiając tym samym ludzkość.
Wolter a naprawdę Francois Maria Arouet – to czołowy francuski przedstawiciel epoki oświecenia, głosił swobodę przekonań, był zwolennikiem racjonalizmu uważał, że człowiek powinien dążyć do szczęścia i dobrobytu. Wolter zyskał rozgłos dzięki swojej działalności literackiej, pisał powiastki filozoficzne, dramaty, poematy. To poprzez nie ukazywał świat prezentując bliski sobie światopogląd. Fabuła dzieł często miała charakter pretekstu, jej głównym zadaniem było bowiem obalenie zabobonów, atak na przebrzmiałe idee religijne i ukazanie refleksji nad naturą człowieka.
Ukazując czołowych filozofów doby oświecenia nie można pominąć grona zwanego „encyklopedystami”, ci czołowi francuscy pisarze tworzyli wielkie dzieło tego okresu. Pisana przez nich „Encyklopedia Francuska” oddawała bowiem charakter, atmosferę, idee i założenia epoki. Do grupy tej zalicza się: Woltera, Monteskiusza, Diderota, Alemberta, Rousseau.
