Małżonka św. Aleksego jest kobietą, która bardzo kochała swego męża. Przez latcierpiała, nie wiedząc, co się z nim dzieje, czekała. Jak mówi tytuł wiersza „Opowieść małżonki świętego Aleksego” jest to monolog Famijany, liryka inwokatywna. Utwór przedstawia kobietę, którą poślubił Aleksy. Czekała na niego, tęskniła, a także obserwowała bezdomnego, którego nazywała „gadem”. Dowiadujemy się też, co wydarzyło się z kobietą w dniu śmierci św. Aleksego. Wtedy właśnie dowiedziała się, że owy „gad” to jej ukochany mąż. Podmiotem lirycznym jest Famijana. Wnioskujemy tak przez treść wiersza pisaną w 1 osobie liczny pojedynczej. Adresatem jest św. Aleksy. Przekazuje to apostrofa „ o Aleksy”. Tekst podzielony został na 20 kwadryn. Występują rymy dokładne męskie. W każdej strofie znajduje się paralelicznie „ o Aleksy
Wiersz Kazimiery Iłłakowiczówny jest, jak przekazuje tytuł, opowieścią małżonki św. Aleksego- Famijany. Dwie pierwsze strofy mówią o samotności, cierpieniu, czekaniu na ukochanego przez 30 lat. Aby podkreślić ile to czasu Famijana wylicza: „Czekałam na Ciebie lat dziesięć i dwadzieścia, i trzydzieści z górą”. W tym okresie przeminęły bezpowrotnie młodość oraz uroda, Famijany, co autorka wiersza przekazuje epitetami: „młoda, piękna, pachnąca- potem zimna, twarda, z zeschłą, pomarszczoną skórą”. Kolejna kwadryga opowiada o szukaniu małżonka. Poszukiwania te były bardzo intensywne. Nie siedziała ona bezczynnie i nie czekała wpatrując się w okno. Ona wysyłała po Aleksego okręty. Z czasem zatracił się w jej pamięci obraz małżonka. Famijana przez wiele lat miała nadzieję, że odnajdzie męża, ale gdy dowiedziała się o tym, że został on świętym, iskierka wiary wygasła. Kobieta ma pretensje, że wybrał ubóstwo i Boga a nie ją, kobietę z bogatego rodu. Kolejna strofa traktuje o irracjonalnych próbach odnalezienia męża. Famijana udawała się do wróżbitów i szukała odpowiedzi w modlitwie. Następnie pojawia się w wierszu bibliografia św. Aleksego. W 20 roku poszukiwań, pod bramą domu Famijany, zamieszkał żebrak, którym był właśnie Aleksy. Małżonka go nie poznała. Kobieta porównuje żebraka do stworów1), płazów, zjaw nieczystych. Są to porównania animalistyczne, które wyrażają, jaki wielki wstręt i obrzydzenie zradzał w niej bezdomny. Później Famijana wypomina św. Aleksemu, że właśnie dla takich ubogich gadów opuścił żonę pochodzącą z królewskiego rodu. Siódma i ósma kwadryga opisują życie i śmierć św. Aleksego. Życie pod bramą, spanie na kawałku drewna, okrywanie się deską, żywienie się odpadkami. Nędzarz znosił i przezywiężał liczne drwiny i szyderstwa, ponieważ dążył do zbawienia. Żył tak ponad 10 lat, aż zachorował. Następnie kobieta przedstawia cuda, jakie działy się po śmierci Aleksego. Famijanę zbudzono nad ranem. Niebo było rozświetlone, jakby pożar ogarnął cały Rzym. Wszędzie biły dzwony, ludzie wychodzili z domów, aby zobaczyć, co się dzieje. Zewsząd napływały procesje. Uczestniczyli w nich również papież i cesarz. Pielgrzymki te były bardzo liczne jakby pod dom Famijany przypływała rzeka ludzi. Kobieta była wystraszona. Ludzie wokół śpiewali, grali na bębnach, miecze ocierały się o kolczugi. W 11 i 12 strofie zdania rozdzielone są wielokropkami. Przekazuje to zdenerwowanie Famijany. Chciała ona opowiedzieć wszystko na raz. Ze strachu nie wiedziała, co jest ważniejsze, co powiedzieć najpierw. Strofy te opisują nadejście procesji. Przed ciałem żebraka wszyscy upadli na kolana. Wśród tłumu byli także rodzice św. Aleksego. Leżeli oni krzyżem. Gdy papież zapytał, kto w tym domu oddał swoją czystą duszę, nikt się nie odezwał. Na ciele zmarłego Famijana ujrzała stojące anioły. Zauważono, że trup trzyma w ręce kartkę. Bezskutecznie próbowali wyciągnąć ją papież, księża oraz ojciec Aleksego. Wierna żona spostrzegła snop światła, który głosem męża wołał ją po imieniu. Wtedy Famijana rozpoznała w biedaku swego ukochanego. Wyciągnęła pergamin z jego dłoni i trzykrotnie przeczytała imię Aleksy, które zawsze było, jest i będzie w jej pamięci. Zaczęła całować Aleksego i razem z teściami lamentować nad zwłokami. W ostatniej strofie św. Aleksy zostaje porównany do rybaka: „Jak rybak mądry wyszedłeś wczesnym rankiem z siecią na połów, powróciłeś z chwała w twej sieci, w chórze aniołów…” Porównanie to ma na celu ukazanie tego, że Aleksy wyszedł z domu bez niczego, a wrócił, jako święty, jako człowiek, który osiągnął upragnione zbawienie. Trzy kropki na końcu wersu pozostawiają pewne niedomówienia. W średniowiecznej legendzie ukazane jest dochodzenie do zbawienia bez konsekwencji i strat, natomiast Kazimiera Iłłakowiczówna ujawnia również cierpienie małżonki oraz rodziców świętego. „…Lecz moje serce- rozdarte, ciężkie, ciężkie jak ołów”. Liczne powtórzenia uświadamiają jak wielki ból, cierpienie i tęsknotę nosiła w sobie Famijana.
Kobieta nie mówi, że asceza i poświęcenie św. Aleksego są do naśladowania. W ostatniej strofie odkrywa swoje uczucia. Aleksy wybierając życie w samotności i biedzie zadał wielki cios małżonce, która Zycie poświęciła poszukiwaniom. Poprzez archaizmy: „włosiennica”, „zachorzał” oraz „feretrony” przywołana jest w utworze średniowieczna atmosfera. Cenę, jaką zapłacił św. Aleksy za zbawienie jest bardzo wysoka. Nie tylko pozbawił się przyjemności życia rodzinnego, ale również pozbawił swoich bliskich szczęśliwego życia. Cierpieli wszyscy, a zwłaszcza żona. Famijana była wierna św. Aleksemu przez całe swe życie. Chociaż nadzieja powoli wygasała ona nadal wierzyła, że odnajdzie męża.
