„Lalka” B. Prusa – idealizm
Choć pojecie idealizmu najbardziej pasuje do epoki romantyzmu jednak pozytywistyczna powieść Prusa zatytułowana „Lalka” również je zawiera. Bolesław Prus przedstawił kilka konkretnych obrazów, zrobił to z celowym zamysłem, aby jednak móc go uwidocznić , należy najpierw dokładnie wyjaśnić co oznacza pojęcie idealista.
Idealista – jest człowiekiem, który w swym życiu kieruje się przede wszystkim wzniosłymi ideami. Ma on na uwadze nie tyle własne szczęście co realizacje założonych celi. Wielokrotnie postacie takie w osiąganiu swych założeń widzą również ratunek dla innych na przykład społeczeństwa. Poświęcając swe codzienne życie jednej wszechogarniającej myśli spełniają ich zdaniem najważniejsze zadania. Realizują w ten sposób główne wyznaczone sobie cele czyli cele życiowe. Choć niejednokrotnie cierpią i napotykają trudności na swej drodze, nie poddają się i do końca pozostają wierni swym ideałom stając się – idealistami.
Pierwszy z obrazów to idealista polityczny, postawę tą prezentuje postać Ignacego Rzeckiego. Ten stateczny subiekt był zdominowany przez myśl bonapartyzmu. Tak głęboko ufał założeniom swego idola, że wierzył we wskrzeszenie idei Napoleońskich przez potomków cesarza, nawet osobistą walkę Wokulskiego odbierał jako spisek. Będąc młodym człowiek Rzecki brał udział w walkach na Węgrzech, już w tedy hołdował tym samym wartością i pomimo, iż zdarzenia te już przebrzmiały i zatarły się w historii pozostał im wierny. Poprzez naśladownictwo Napoleona upatrywał możliwość wyzwolenia ojczyzny.
Kolejny przykład stanowi idealista miłości – prezentuje go Wokulski, który choć jest pozytywista kocha na miarę romantyka. Pełen uczuć zakochuje się w niedostępnej Izabeli Łęckiej – tytułowej lalce. Przez pryzmat swych uczuć nie dostrzega realiów, idealizuje obraz swej wybranki nadając jej cechy, których pożąda choć nie istnieją. Miłość do niej determinuje działania postaci, jest wszechogarniająca to ona hamuje i napędza wszelkie działania, problem jednak pojawia się gdy przeszkodą w jej realizacji okazują się byś stosunki i układy społeczne. Wokulski nie może tego pojąc rozżalony i zraniony zakończeniem znajomości próbuje popełnić samobójstwo. To z pewnością cecha romantyczna. W tej przecież epoce godnym było oszaleć z miłości i zginąć dla niej.
Ostatnim przykładem jest idealista nauki, ukazany zostaje pod postacią Juliana Ochockiego. Jako młody arystokrata żyjący w epoce pozytywizmu całkowicie oddał się nauce. To ona stała się dla niego najwyższą wartością, wyznacznikiem rzeczywistości. Jak da Vinci marzył o latających maszynach widząc w nich zwycięstwo nauki nad światem. Wiedza była jak magią a zgłębianie jej było jak badanie tajników umożliwiających zrealizowanie wszelkich projektów. Choć bohater ten wielokrotnie próbował odepchnąć na dalszy plan swe zainteresowania nie był w stanie. Wolał poświęcić czas badaniom niż marnować go na spotkania towarzyskim. W ten sposób realizował swe idee a zarazem marzenia.
Jak widać na podstawie powyższych przykładów Bolesław Prus umieścił w powieści „Lalka” bardzo wyraźne przykłady idealistów. Autor umieścił je celowo, wszystkie one bowiem prowadza do tragedii lub wypalenia. Rzecki umiera pochłonięty swą myślą polityczną, Wokulski odciął się od przeszłości po próbie samobójczej, Ochocki choć poświęcał się pracy i nauce jako pozytywista również robił to zbytnio emocjonalnie. W ten sposób autor próbuje ukazać stracone romantyczne złudzenia, które do niczego nie prowadzą, wprowadzają jedynie zamęt i rozczarowanie. Dzięki temu jednocześnie umacnia założenia pozytywizmu, praca, organicyzm i starcie z rzeczywistością jest konieczne bo tylko na tej podstawie można tworzyć realna przyszłość.
