Oświecenie – geneza nazwy ramy czasowe epoki.
Narodzinom epoki oświecenia towarzyszyły burzliwe okoliczności historyczne. W Europie dominacje sprawowała Francuska monarchia, rozpoczął ją Ludwik XIV. Władca doprowadził do rozkwitu absolutnej władzy królewskiej, mieszkańcy dworów, arystokraci wiedli bogate życie, które odbijało się negatywnie na pozostałych warstwach społeczeństwa. Sytuację tą pogorszył jego następca Ludwik XV, dodatkowo za jego panowania gwałtownie wzrosła liczba ludności, bieda, głód sprawiły, że ludzie zaczęli się buntować. Finansowy kryzys kraju doprowadził również do zwiększenia liczby więźniów we francuskiej Bastylii. Ze względu na pogarszającą się sytuacje rządy przejął Ludwik XVI i jego małżonka Maria Antonina. Niedługo potem zbuntowany naród doprowadził do rewolucji , zburzenia Bastylii i widowiskowego ścięcia głów pary królewskiej. Po tych tragicznych wydarzeniach nastał dyrektoriat i panowanie Napoleona.
Termin oświecenie powstał w Niemczech i wywodzi swą nazwę od światła, to ono miało bowiem odzwierciedlać filozofię nowej epoki, nową świadomość i kształtujący się światopogląd. Odrzucono dotychczasową ciemnotę i zacofanie poprzedniej epoki na rzecz nauki i filozofii. Główne myśli nurtu szybko zdominowały całą Europę, ludzie z wielkim entuzjazmem przyjmowali założenia, niosły one bowiem ze sobą optymizm. Dotychczasowo ludzką świadomość zaprzątały pośmiertne obrazy, życie codzienne determinowała myśl o śmierci oraz przygotowanie do niej. Oświecenie odsunęło te ponure wyobrażenia wnosząc twierdzenie zakładające, że śmierć jest zjawiskiem naturalnym i nieuniknionym jednak życie nie może być jej podporządkowane, ludzki byt powinien być racjonalny i praktyczny.
Epokę oświecenia datuje się od końca wieku XVII do wieku XIX czyli początku romantyzmu. Na ziemiach polskich ramy czasowe rozłożyły się nieco inaczej i można wyróżnić w nich trzy główne fazy:
Fazę wczesną – trwającą w latach czterdziestych XVII wieku do roku 1764 czyli zakończenia czasów saskich.
Fazę dojrzałą – datującą się od 1764 do 1795 roku, okres ten znany jest również jako czasy stanisławowskie w tym okresie bowiem panował król Stanisław Poniatowski.
Fazę schyłkową – w latach 1795 – 1822, to okres po zakończeniu panowania Poniatowskiego, który kończy powstanie wielkiego dzieła Adama Mickiewicza „Ballady i romanse”.
Epokę oświecenia nazywa się również „epoką rozumu”. Nazwa ta przyjęła się ze względu na podstawowe pojęcie określające nurt jakim był racjonalizm. Jego zwolennicy zakładali, że najważniejszą siłą i cechą człowieka jest jego rozum. Racjonaliści odwoływali się również do słynnej myśli Kartezjusza – „myślę więc jestem”, to ona bowiem oddaje sens jego filozofii w której jedynym pewnikiem stała się umiejętność myślenia. Nowe ośrodki zainteresowań wpłynęły na światopogląd zmniejszając tym samym dotychczasowe znaczenie religijności. Wierzenia, domysły, zabobony straciły swój sens i siłę oddziaływań wobec rozwijającego się świata nauki. Wyznacznikiem stała się wiedza potwierdzona badaniami, prężnie rozwinęły się następujące obszary nauki: przyrodniczy, matematyczny, fizyczny i chemiczny. Ludzka myśl poparta empirycznym poznaniem zdominowała całą epokę. Wyraźny przykład odnajdujemy we Francji, to tam bowiem dzięki nowej filozofii obalono dotychczasowo absolutną władzę monarszą.
