“Do Panny” – analiza wiersza Jana Andrzeja Morsztyna
Jan Andrzej Morsztyn żyjący w latach 1621 – 1693 to jeden z najznakomitszych przedstawicieli poezji barokowej w Polsce. Najważniejsze kierunki pod wpływem których tworzył były powiązane z epoką baroku, był to: marinizm i koncept. Pierwszy z nich- marinizm wywodził się od nazwiska włoskiego mistrza Marina, jako nurt miał na celu szokować odbiorców poprzez ogrom środków stylistycznych, można by nawet powiedzieć przerost formy nad treścią. Należy tu wspomnieć, że Morsztyn na początku swej twórczości jako marynista stosował „ literacki plagiat ”, wykorzystując do pewnego stopnia wielkie dzieła mistrza Marina. W umiejętny sposób efektownie przerabiał je na własne. Drugi nurt czyli koncept jest podobny do marinizmu, gdyż przede wszystkim miał także zaszokować, tu jednak autor musiał wykazać się własnym niepowtarzalnym pomysłem ukazującym dziwną i niepojęta naturę świata. W poezji jego należy również wymienić widoczny kryzys kultury. Miłość kojarzona ze śmiercią, którą można by tłumaczyć jako lęk przed przemijaniem i nieodgadnioną stroną życia pośmiertnego. Jako człowiek przedstawiał się jaką skąpiec niedbający o przyszłość, nie zadbał on nawet o pozostawienie swych dzieł w formie drukowanej, a tworzył je jedynie do momentu uzyskania sławy i korzyści majątkowych. Można by powiedzieć, że prowadził burzliwe i pełne przygód rzycie, przeżył bowiem zatopienie statku i wielogodzinne samotne dryfowanie na kawałku drewna. Nie do końca wiadomo czy był on osobą wierzącą na drodze do swej sławy przyjmował różne wierzenia min: był arianinem i wyznawcą kalwinizmu dopiero na samym końcu katolikiem. Żyjąc w Polsce ukazał się jako ambitna jednostka – człowiek sukcesu uzyskał nawet tytuł podskarbiego wielkiego koronnego, w dzisiejszych czasach ta pozycja odpowiadała by stanowisku ministra finansów. Gdy oskarżono go o zdradę Jana III Sobieskiego wyemigrował do Francji gdzie wzbogacił się zakupując ogrom dobra pod Paryżem. Morsztyn jako autor dla literatury polskiej dopełnij przede wszystkim swobody rymowania i rozwinął kompozycję.
Do panny to jeden z bardziej znanych utworów Morsztyna. Wiersz ten otwiera duży zbiór noszący tytuł Lutnia, nawiązuje on pośrednio do tradycji literackiej uprawianej między innymi przez Kochanowskiego, gdzie ” Panny” to inaczej muzy artysty, nie są jedynie obiektem fascynacji ale natchnieniem i niezwykłą mocą pozwalającą budzić i wyrażać uzdolnienia artystyczne. Podkreśla to powiązanie pomiędzy poezją a miłością. Wiersz zbudowany jest z sześciu trzynastozgłoskowych wersów zawierających rymy parzyste. Kobieta ukazana w tym utworze pozostaje bezwzględna wobec uczuć adoratora. Jej serce jak mówi autor jest twarde jak głaz, nie są w stanie skruszyć go nawet łzy. Głównym barokowym konceptem jest więc tu przeciwstawienie trwałej materii jak kamień wobec obojętnej postaci kobiety. Puenta zawarta wersie dotyczącym twardszego od wszystkiego serca nie skruszonego przez łzy jest więc przejaskrawianym paradoksem.
