„Dies irae” interpretacja hymnu Jana Kasprowicza
„Dies irae” to jeden z hymnów autorstwa Jana Kasprowicza, należy on do cyklu wydawanego od 1899 roku. Warto zauważyć, że w utworach tych można odnaleźć elementy tworzonego w ówczesnym czasie ekspresjonizmu niemieckiego a także typowy dla tego okresu katastrofizm. Nadchodzący nowy wiek budził pytania dotyczące schyłku cywilizacji, kryzys ujawniany w tym miejscu dotyczył przede wszystkim: wartości religijnych oraz stosunków międzyludzkich. Należy wspomnieć, że Jan Kasprowicz w swych hymnach nawołuje do tradycji kościelnej podejmując tematykę dobra, zła, winy i kary.
Sam tytuł „Dies irae” z łaciny oznacza „dzień gniewu” czyli Sadu Ostatecznego. Hymn można porównać do dzieła Tomasza z Celano , śpiewanego w Dzień Zaduszny. Analizując utwór należy stwierdzić, że nawołuje on do Biblijnej wizji końca świata zawartej w Apokalipsie świętego Jana. Zagładę zapowiadają bowiem głosy trąb, widzimy Ewę – pramatkę grzechu, ukrzyżowanego Chrystusa oraz szatana -pod postacią smoka. Podmiotem lirycznym jest sam Adam, który bierze na siebie odpowiedzialność za grzech pierworodny. Czytelnikowi ukazuje się pełna grozy scena: świat staje w obliczy katastrofy, zapadają się góry a zbiorniki wodne występują ze swych koryt, połamane drzewa, rzeki napełniające się krwią. Przywołane zostają biblijne obrazy: „O Głowo, w raju na wieczysty czas”, „jasnowłosa Ewa, wygnana z raju na wieczysty czas”. Ludzie podążają pełni lęku i poczucia winy na sąd ostateczny. Pękająca ziemia z której wypełzają potworne gady oplatające mogiłę dodatkowo wzmaga atmosferę grozy. Ci którzy docierają do niebieskich bram zostają otrąceni i skazani na wieczne potępienie. Gdy w końcu święty Michał pokonuje smoka nastaje koniec świata.
Należy podkreślić, że w wierszu bardzo ważną rolę odgrywają motywy, są nimi: Adam – praojciec, Ewa która skłoniła go do grzechu Adama, Chrystus konający na krzyżu a także postać Boga. Bóg ukazany w hymnie jest bezlitosny i okrutny wobec ludzi, karze ich na wieczne potępienie. Człowiek natomiast w obrazie Kasprowicza jest ofiarą Boga i szatana. Wszelkie ludzkie cierpienie jest nieusprawiedliwione jak bowiem człowiek może odpowiadać za uleganie złu, które stworzył wszechpotężny Bóg, to przecież element jego planu.
Hymn Dies irae ma pesymistyczną wymowę, ukazuje katastroficzną wizję końca świata. Zaprezentowany zostaje nieuchronnie nadchodzący dzień zagłady ludzkiego istnienia, pełen cierpieniu i lęku. Kasprowicz przekazał w nim swe przeświadczenie, iż końca cywilizacji nie można uniknąć, człowiek jest bezbronny i samotny, nie posiada bowiem wsparcia Boga.
