„Proces” Franz Kafka- motywy literackie- wypracowanie
Franz Kafka autor „Procesu” był z wykształcenia doktorem prawa jego zainteresowania obejmowały natomiast filozofię i literaturę. Fakty te z pewnością mają bezpośredni związek z kształtem i tematyka powieści. Choć utwór oceniany jako powieść paraboliczna zawiera wiele wątków główna problematyka dzieła dotyczy zmagań głównego bohatera Józefa K. z bezlitosnym i ślepym wymiarem sprawiedliwości. To poprzez jego los autor prezentuje bardzo szeroką i złożona problematykę. Należy zaznaczyć, że powieść może zostać wykorzystana do realizacji bardzo obszernej tematyki zawiera bowiem cenne motywy literackie, pośród nich odnajdujemy:
motyw miasta- w powieści Kafki miasto stanowi swoistą arenę na której rozgrywa się przedstawienie. Nieokreślone miejsce, nienazwana stolica nienazwanego miasta kryje w sobie tajemnice, zakamarki, zabytki pośród których żyją ludzie. Należy zaznaczyć, że celowa prezentacja miasta w pastelowych barwach podkreśla całość tworząc obraz ponurej a zarazem fascynującej rzeczywistości. główny bohater czuje się osaczony przez to miejsce, budzące strach i podejrzliwość, wokoło przecież na strychach starych kamienic toczą się procesy niewinnych ludzi – kolejnych ofiar chorego wymiaru sprawiedliwości.
motyw kobiety– należy zaznaczyć, że w powieści nie ma jednej dominującej postaci kobiecej pomimo tego odgrywają one znaczącą rolę. Główny bohater Józef zawsze twierdzi, że mają one wielką moc i zajmują w jego żuciu znamienne miejsce. Począwszy od niezdobytej panny Burster, po kochankę pokojówkę Leni czy starą panią Grubach, która zawsze traktowała go wyjątkowo. Potrafił z nią rozmawiać, jak i z innymi, jego zachowanie, aparycja i gesty budziły oczekiwane emocje wśród płci pięknej. To właśnie kontakty z kobietami pragnął wykorzystać w celu obrony procesowej wiedząc, że właśnie kobiety potrafią zdziałać więcej niż niejeden adwokat.
motyw pracy- to jeden z silniejszych elementów w życiu Józefa. Okazuje się, że bohater żył w samotności stroniąc od kontaktów z innymi, pochłonęła go praca to ona stała się priorytetem, najważniejszą wartością przedkładaną ponad wszystko, jako trzydziestolatek był prokurentem mającym szanse na stanowisko wicedyrektora banku. Dokładny, skrupulatny, zawsze gotowy poświęcić wszystko dla pracy. Po aresztowaniu bohater uważał, że to właśnie praca pozwoli zapomnieć mu o trudnym położeniu niestety tak się nie stało.
motyw przemiany- znaczącą przemianę w utworze przechodzi główny bohater Józef K., w krótkiej chwili z samowystarczalnego samotnika pewnego siebie i własnej pozycji staje się zagubiona jednostką. Proces sądowy zmienia jego psychikę na zawsze, początkowo wierzący w swą niewinność stopniowo traci tożsamość stając się numerkiem skazanym na śmierć. Ostatecznie bohater przecież zaczyna wręcz wierzyć, że wyrok śmierci jest uzasadniony stąd nie sprzeciwia się mu.
motyw kary- zostaje uwidoczniony dwukrotnie, najpierw Willem oraz Franciszek na których poskarżył się sam Józef zostają ukarani karą chłosty, następnie główny bohater skazany na karę śmierci. Oczywiście według oceny kary te są niemierzalne i często niewspółmierne do wyrządzonych czynów jak stwierdza jednak siepacz: kara jest równie sprawiedliwa co nieunikniona. Jak widać więc nie da się przed nią uciec ani umniejszyć gdy już została orzeczona.
motyw śmierci– dotyczy egzekucji Józefa, śmierć staje się tym samym orężem władzy, kresem życia domniemanie winnego, wymiarem ostatecznej sprawiedliwości. Należy jednak zaznaczyć, że jest ona prezentowana w bardzo specyficzny sposób, przypomina okrutne morderstwo nie zaś godne konanie. Józef przecież uprowadzony z domu ginie poprzez wbicie noża w serce.
motyw władzy- przedstawiony w powieści system władzy sądowniczej miał przewagę nad społeczeństwem. Ludnością w większości niewykształconą, podatną na manipulację i zastraszanie, chora lojalność wymuszała poszanowanie i brak sprzeciwu. Niżsi stopniem funkcjonariusze jak marionetki wykonywali rozkazy bez względu na to jak bardzo były absurdalne. Sami sędziowie zostają natomiast ukazani jako próżniacy pragnący posłuchu, sławy, uwielbienia kobiet itp.
motyw samobójstwa- pojawia się w momencie gdy Józef tuz przed egzekucją myśli by odebrać sobie życie. Symbol ten podkreśla natomiast moc władzy, której dało się wpoić poczucie winy skazanemu.
motyw wędrówki- odnajdujemy w obrazie drogi Józefa przez kolejne budynki sądowe w stolicy, poszukiwanie sprawiedliwości, której nie ma także cały proces można określić mianem wędrówki prowadzącej do śmierci.
motyw labiryntu- to plątanina niezliczonych ilości korytarzy sądowych w których nie sposób było znaleźć właściwej drogi. Początkowo Józef potrzebuje przewodników by móc poruszać się nimi. Ostatecznie zaskoczony i przerażony spostrzega, że korytarze są wszędzie, kryją kolejne pomieszczenia a za nimi następne plątaniny ścieżek. Labiryntem możemy również określić proces, dla oskarżone jest bowiem niemożliwym odnalezienie drogi do niewinności, ginie w niezliczonej ilości, akt, dokumentów i oskarżeń.
motyw walki- to zmagania Józefa z władzą sądową, gorączkowa próbą dowiedzenia swej niewinności. Walka wypowiedziana całemu choremu systemowi, niestety pomimo wszelkich starań bohater przegrywa, jest nic nieznaczącą jednostką w całej tej bezdusznej machinie. Przegraną najbardziej podkreśla jednak fakt, że władza zdominowała nawet jego ostatecznie zaczyna bowiem wierzyć w niepopełnione czyny.
motyw samotności- okazuje się, że bohater żył w samotności stroniąc od kontaktów z innymi, pochłonęła go praca to ona stała się priorytetem, najważniejszą wartością przedkładaną ponad wszystko. Nie potrafił także kochać, pomimo iż utrzymywał intymne kontakty z kochanką Elizą był to jedynie spotkania mające zaspokoić jego seksualne potrzeby. Z pewnością dlatego w trudnym położeniu nie miał na kogo liczyć, w momencie gdy stał się jednym z wielu numerów akt sądowych wtłoczony w machinę władzy tak naprawdę już nie istniał. Jego puste życie wypełniała praca i myślenie o własnej wygodzie. To jakby sugestia autora, iż zgubiła go właśnie samotność na którą sam się skazał.
