„Medaliony” Zofia Nałkowska– „Wiza”.
Medaliony to pierwszy utwór Nałkowskiej opublikowany po wojnie. Można go określić mianem antyfaszystowskiego manifestu, który powstał pod wpływem obserwacji jakie autorka poczyniła podczas prac w Głównej Komisji Badań Zbrodni Hitlerowskich. Należy wiedzieć, że zebrane w utworze opowiadania powstały w oparciu o relacje więźniów obozów zagłady oraz naocznych świadków, poparte licznymi wizjami lokalnymi przeprowadzanymi w miejscach masowego ludobójstwa.
Sam tytuł „Medaliony”, odnosi się do słowa medalion, które oznacza ozdobne niewielkie pudełeczko na fotografię lub nagrobne zdjęcie widniejące na cmentarzach najczęściej w owalnych ramkach. Medaliony Zofii Nałkowskiej mają wymiar symboliczny, to jakby pamiątki, fotografie po tych, którzy odeszli w niepamięć lub przeżyli okrutne zbrodnie a teraz mogą zaświadczyć całemu światu jak okrutny los zgotowali im hitlerowcy. Tytuł można potraktować także jako nagrobną pamiątkę ku czci wszystkim ofiarą ludobójstwa. Opowiadania są bowiem próbą ocalenia prawdy przed zapomnieniem i zatarciem śladów, które muszą stać się przestrogą dla kolejnych pokoleń.
„Wiza” to jedno z opowiadań zawarte w „Medalionach” Zofii Nałkowskiej. Do narratorki z wizytą przychodzi kobieta o krótko obciętych włosach. Czytelnika może dziwić fakt, że nadal nosi obozowe pasiate ubrania. Jak twierdzi kobieta nie potrzebuje pomocy i niczego nie oczekuje a następnie zaczyna opowiadać. Dowiadujemy się, że pracowała w obozowej kuchni, to tam wspomina z uśmiechem znalazła w ziemniaku gniazdo myszek. Nie pozwoliła oddać ich kotu choć jak stwierdza była ciekawa tego widoku jakby obudziła się w niej nuta myślenia gestapowców.
Jak twierdzi jest katoliczką przeszła na wyznanie wiary zaraz na początku wojny widząc bezmiar okrucieństwa, zmieniła również nazwisko i dokumenty w obozie była więc polką nie żydówką. W pewnym momencie kobieta pyta narratorkę czy wie czym była wiza? W obozie esesmanki wykrzykiwały aby szły na wizę czyli łąkę pod lasem, tam musiały pozostawać bez względu na pogodę aż do odwołania. Głodne i przemarznięte musiały stać nie wolno bowiem było usiąść czy odpocząć. Zaraz po przyjeździe do obozu ona sama ujrzała mnóstwo kobiet stojących na łące , były z różnych krajów. Wyglądały przerażająco a wiele z nich było poważnie chorych. Patrzyła tak na nie przez tydzień, tuliły się do siebie by się ogrzać a greczynki śpiewały po hebrajsku hymn narodowy. Śpiewały głośno i pięknie pomimo cierpienia sił dodawała im nadzieja i wiara. Tak bardzo wtedy modliła się żeby nie nienawidzić. Pewnego dnia odbyła się selekcja i one wszystkie zniknęły a łąka opustoszała.
Najbardziej nieprawdopodobny element tych wspomnień ujawnia się w postawie kobiety. Przez cały czas skupia się na cierpieniu innych nie mówiąc nic o własnym. Nie wspomina nawet o swym kalectwie, chorej nodze, która źle się zrosła i będzie znów trzeba ją połamać. Pomimo nieludzkich doświadczeń pełna jest ciepła i współczucia, nie chce nienawidzić, swych oprawców.
