Historyczne procesy fonetyczne języka polskiego
Palatelizacja spółgłosek tylnojęzycznych – to proces fonetyczny, który stosowany był jeszcze na gruncie języka prasłowiańskiego czyli przodka języka polskiego z którego wykształciły się języki słowiańskie. Palatelizację należy określić jako zmiękczenie, spółgłoski tylnojęzyczne to natomiast :”k”, „g” i „ch”. Podlegały one zmiękczeniu w momencie występowania w sąsiedztwie samogłoski przedniej np.: „e”, „ę”. Wówczas k przechodziło w „c”, „cz”:”g”=”dz”; ”ch”=”cz”,”sz” np.: noga – nodze.
Przegłos polski – należy przede wszystkim zaznaczyć, że jest to proces czysto polski czyli zachodzący jedynie na gruncie języka polskiego. Polega on na tym iż „e” przechodziło w”o”lub „a” gdy znajdowało się po spółgłosce miękkiej a przed twardą, przednio – językowo zebową: t, d, n, s, z,r. Przykładami jest dawne funkcjonowanie takich wyrazów jak gwiezda, wiera czy siestra gdzie „e” przeszło w „o” lub „a”.
Zanik jerów – Na początek należy wyjaśnić, że jery w języku prasłowiańskim to inaczej półsamogłoski które występowały jako: jer twardy i jer miękki i zanikały w zależności od występowania w wyrazie. Jeżeli jer twardy był w pozycji słabej czyli na końcu wyrazu lub przed sylabą z samogłoską wówczas ulegał zanikowi. Podobnie działo się w przypadku jera miękkiego z tą różnicą, iż ten zawsze pozostawiał po sobie miękkość. Natomiast jer znajdował się w pozycji mocnej gdy występowała po nim sylaba z jerem słabym, w tej sytuacji nie zanikał on a przechodził w „e”.
Zanik iloczasu – to czwarty z historycznych procesów fonetycznych, który nastąpił na przełomie XV i XIX w. Sprawiał on, iż samogłoski długie :a,o,e, ulegały ścieśnieniu. Nie oznacza to jednak, iż w jakikolwiek sposób zmieniała się długość ich brzemienia ale, że przybierały one inne brzmienie. Ponieważ znacznie utrudniało to wymowę i było niewygodne już na przełomie XVII i XIX w uproszczono je.
Kształtowanie się akcentu – również zalicza się do procesów fonetycznych. W języku polskim w pierwszej fazie funkcjonował akcent swobodny dopiero na przełomie XIV i XV w. pojawił się akcent intencjonalny czyli położony na pierwszą sylabę. W wieku XVI ustalił się akcent paroksytoniczny na przedostatnia sylabę, który funkcjonuje do dziś.
