Jan Kochanowski Fraszki – analiza
Jan Kochanowski, jeden z najwybitniejszych renesansowych twórców znany jest jako autor utworów najróżniejszych gatunków literackich. Pomiędzy pieśniami, trenami czy dramatem znajduje się obszerne miejsce poświęcone fraszką. Fraszka oznaczająca w dosłownym znaczeniu drobiazg lub żart, stanowi krótki wierszowany utwór o zróżnicowanej często humorystycznej treści. Ze względu na poruszaną tematykę należy wyłonić fraszki: obyczajowe, miłosne, filozoficzne, patriotyczne. Natomiast ich budowa wprowadza podział na: opisowo – ilustracyjne czyli takie, które relacjonują, ilustrując dany temat lub motyw lub wyznaniowo – liryczne, pisane najczęściej w I osobie liczby pojedynczej , ukazujące uczucia podmiotu wypowiadającego się, dramatyzowane, zawierające dialogi w pewnym stopniu przypominające scenki teatralne.
Aby móc omówić wartość fraszek Jana Kochanowskiego należy ująć je całościowo. Analiza pojedynczych utworów pozwala bowiem uwidocznić jedynie ułamek zamysłu poety. Dopiero jako zbiór ukazują one filozofię Kochanowskiego, który w tych krótkich utworach zaprezentował obserwowane sytuacje, zdarzenia, wyraził swe poglądy, światopogląd i opinie.
We fraszkach „Do Mikołaja Firleja”, „O doktorze Hiszpanie”, „O kapelanie” odnajdujemy satyrę obyczajów panujących na dworach. Autor bezpośrednio wytyka i wyśmiewa wady przedstawicieli arystokracji. „Na Nabożną” czy „O kaznodziei” spotykamy natomiast cały wachlarz ludzkich wad. Kochanowski potępia chciwość i dewocję, piętnuje dwulicowość obywateli i ich obłudę. Tym samym jasno możemy wywnioskować jakie cechy ludzkie stanowiły obszar krytyki dla Kochanowskiego. Chcąc dogłębnie przeanalizować poglądy i filozofię poety wystarczy jednak odwołać się do takich fraszek jak „O żywicie ludzkim”. To jakby swoista zaduma autora nad ludzkim życiem, niepewność, przemijalność i ulotność chwil sprawia, że wszystko staje się jedynie fraszką. Ziemskie wartości materialne, pieniądz, bogactwo to nic nie znaczące elementy, które przeminą równie szybko jak się pojawiły. Ludzie zostają porównani do lalek, kukieł za których sznurki pociąga sytuacja a po odegraniu codziennych ról wracają do swoich worków by dalej naiwnie wierzyć ,że są panami i władcami swojego losu. Na czele tego spektaklu stoi jednak Bóg jawiący się jako reżyser , budowniczy i obserwator w jednej osobie, bawi go przedstawienie a sprawy doczesne pozostają całkowicie obojętne. Z kolei we fraszce „O żywocie ludzkim” odnajdujemy odmienny obraz. Autor zwraca się do Boga ukazując los człowieczy. Ludzie jawią się jako bezbronne dzieci , które przywiązują wagę do wydarzeń i spraw, które są nieistotne wobec Boskiego systemu wartości.
Pośród tych krótkich utworów możemy również odnaleźć elementy o charakterze autobiograficznym. We fraszce „Do gór i lasów”, Jan z Czarnolasu opowiada o swoim życiu. Stwierdza, że spróbował już wszystkiego, żył jako uczony, dworski, rycerski, przebywał we Francji, Niemczech i Włoszech. Korzystał z życia i cieszył się każdą chwilą. Puenta pozostawiona w ostatnich wersach oddaje filozofia epikurejczyków, jak mówi cytat: ” Dalej co będzie? Srebrne w głowie nici, A ja z tym trzymam , kto co w czas uchwyci.
Jak widać więc fraszki w życiu autora były formą bardzo istotną, pozwalającą opisywać otaczającą rzeczywistość i wewnętrzne osobiste przeżycia. Kochanowski pisał do fraszek a w jednej z nich otwarcie przyznał, że stanowią zwierciadło jego tajemnic, odczuć i losów mimo, iż są trudne do odgadnięcia. Omawiając fraszki Kochanowskiego nie można oczywiści pominąć utworu „Na dom w Czarnoleskie”. To dzieło, które zostało wzniesione w hołdzie i podziękowaniu ku Bogu. Jak mówi cytat „Panie! To moja praca, a zdarzenie Twoje! Racz błogosławieństwo dać do końca swoje. Auto dziękuje za swój dom, za jego ciepło, spokój, za naturę, która go otacza. Doceniając łaskę Pana rozumie, że jego czyny również przyczyniły się do obecnego dobrostanu. Możliwość istnienia w harmonii ze światem przyrody pozwala bowiem odnaleźć harmonię i upragniony spokój ducha.
