NOWELA jest krótkim utworem zaliczanym do epiki, który charakteryzuje zwarta kompozycja i jeden główny wątek fabularny nieposiadający innych pobocznych zawiłości fabularnych. W utworach tego typu zauważalna jest przewaga motywów dynamicznych gdzie akcja zmierza w kierunku określonego punktu kulminacyjnego. Nowela pozbawiona jest zbędnych opisów dotyczących zarówno bohaterów jak i otaczającej przyrody. Narrator występujący w takich utworach jest obiektywny nieobierający żadnej ze stron, opowiadający rzetelnie przebieg zdarzeń. Utwór ten w widoczny sposób ujawnia motyw wiodący posiadający własną symbolikę, na którym opiera się główne zdarzenie.
Nowela początkowo funkcjonowała w przekazie ustnym. Jego narodziny miały miejsce w Jonii, która położona jest w Azji Mniejszej. Tak naprawdę jednak forma ta została rozwinięta i rozpowszechniona przez starożytnych Greków, lubujących się w przejmowaniu przeróżnych wątków z tradycji kultury wschodniej przerabiając je na swoje realia. Ich treścią w przeważającej większości były przygody i przeżycia miłosne. Klasyczny obecnie model noweli nowożytnej wykształcił się w okresie renesansu we Włoszech. Jego najsłynniejszym reprezentantem był Giovanni Boccaccio, twórca Dekameronu.
Pozytywizm jest okresem rozwoju nowelistyki polskiej. Pisarze chętnie wykorzystywali formę noweli, tworząc ponadczasowe arcydzieła gatunku. Główne cechy noweli pozytywistycznej:[wikipedia]
- doskonale nadawała się do celów moralizatorskich
- podejmowała aktualną tematykę, bohaterem był zwykły człowiek ukazany w codziennych realiach życia, które odsłaniało niezwykłość lub tragizm ludzkiego losu
- cechowała ją plastyczność obrazowania
- opisywała istotę i sens haseł pozytywistycznych (asymilacja Żydów, praca organiczna, emancypacja kobiet, praca u podstaw)
- była komplementarna wobec powieści, przybliżała fragment malowidła epoki
- opisywała rzeczywistość w autentycznej przestrzeni i czasie historycznym
- często ukazywała bohatera zdeterminowanego przez środowisko
- pokazywała obrazy nędzy, a także wykroczenia i zbrodnie, które owa nędza powodowała
- nierzadko stanowiła pogranicze publicystyki interwencyjnej, odsłaniała grozę ludzkiego położenia
- ukazywała portret bohatera i jego biografię.
Zobacz testy z języka polskiego dla szkół średnich i gimnazjum