Lektury w liceum i technikum na rok szkolny 2024/2025

Wraz z początkiem roku szkolnego 2024/2025 Ministerstwo Edukacji Narodowej wprowadza nowy zestaw lektur obowiązkowych dla uczniów liceów i techników. Zmiany te mają na celu nie tylko odświeżenie kanonu literackiego, ale także jego dostosowanie do współczesnych potrzeb edukacyjnych. Dzięki starannie dobranym utworom literackim, uczniowie mają możliwość rozwijania umiejętności interpretacyjnych, krytycznego myślenia oraz zdolności analizy tekstów w kontekście historycznym, filozoficznym i kulturowym.

Nowe podejście do klasyki i współczesności

Wprowadzenie nowej listy lektur to odpowiedź na potrzebę równowagi pomiędzy klasyką literatury a utworami współczesnymi. Tradycyjne dzieła literatury polskiej i światowej pozostają fundamentem edukacji literackiej, ale równocześnie do kanonu włączono książki, które poruszają aktualne problemy społeczne, moralne i egzystencjalne.

Liceum i technikum – poziom podstawowy

Na poziomie podstawowym, uczniowie mają okazję zapoznać się z dziełami, które od wielu lat stanowią podstawę polskiego kanonu literackiego. Te utwory nie tylko pomagają zrozumieć historię i kulturę, ale również umożliwiają refleksję nad uniwersalnymi wartościami i dylematami moralnymi.

Kluczowe pozycje to:

– „Mitologia” Jana Parandowskiego – książka, która stanowi wprowadzenie do świata starożytnych mitów, będących fundamentem europejskiej kultury i literatury. Uczniowie poznają mity greckie i rzymskie, które od wieków inspirują artystów i pisarzy.

– „Antygona” Sofoklesa – tragedia grecka, która stawia pytania o konflikt między prawem boskim a ludzkim, obowiązkiem wobec rodziny i lojalnością wobec państwa. Jest to dzieło, które wciąż rezonuje we współczesnych dyskusjach na temat etyki i prawa.

– „Makbet” Williama Szekspira – dramat ukazujący niszczycielską siłę ambicji i żądzy władzy. To opowieść o moralnym upadku człowieka, który przekracza granice, by osiągnąć swoje cele, a następnie zmaga się z konsekwencjami swoich czynów.

– „Lalka” Bolesława Prusa – realistyczna powieść, która ukazuje społeczne i gospodarcze przemiany w Polsce końca XIX wieku. Przez pryzmat losów głównego bohatera, Stanisława Wokulskiego, uczniowie mogą analizować problemy społeczne, ekonomiczne oraz dylematy osobiste.

– „Zbrodnia i kara” Fiodora Dostojewskiego – jedna z najważniejszych powieści psychologicznych, która bada ludzką psychikę i moralność. Raskolnikow, główny bohater, staje przed pytaniem o granice etyki i odpowiedzialności za swoje czyny.

– „Dżuma” Alberta Camusa – powieść egzystencjalna, która poprzez alegorię epidemii ukazuje walkę człowieka z absurdalnym i nieprzewidywalnym światem. To również opowieść o solidarności, buncie i moralności w obliczu kryzysu.

Uzupełnienie tych klasyków stanowią takie utwory jak:

– „Zdążyć przed Panem Bogiem” Hanny Krall – reportaż literacki, który stanowi świadectwo historii i refleksję nad losem Żydów w czasie Holokaustu. To poruszające dzieło pozwala zrozumieć dramat tamtych czasów i moralne dylematy ludzi postawionych w ekstremalnych sytuacjach.

– „Rok 1984” George’a Orwella – dystopia, która stała się klasyką literatury XX wieku, ukazująca mroczne oblicze totalitaryzmu i manipulacji. To przestroga przed zagrożeniami, jakie niesie za sobą utrata wolności i praw jednostki.

Lektury uzupełniające na poziomie podstawowym

Oprócz lektur obowiązkowych, uczniowie mają możliwość wyboru lektur uzupełniających, które mają na celu pogłębienie ich wiedzy i zainteresowań literackich. Wśród tych utworów znajdują się zarówno klasyczne, jak i współczesne dzieła literackie.

Wybrane pozycje to:

– „Król Edyp” Sofoklesa – dramat, który porusza temat przeznaczenia, woli boskiej i losu, będącym klasycznym przykładem tragizmu antycznego.

– „Faust” Johanna Wolfganga Goethego – monumentalne dzieło literatury niemieckiej, które przedstawia wieczne poszukiwanie sensu życia i ludzkich dążeń, często w konflikcie z moralnością.

– „Mistrz i Małgorzata” Michaiła Bułhakowa – powieść łącząca elementy realizmu magicznego, satyry politycznej i refleksji nad dobrem i złem. Jest to jedno z najważniejszych dzieł literatury rosyjskiej XX wieku, które wciąż fascynuje czytelników swoją wielowymiarowością.

– „Imię róży” Umberta Eco – powieść detektywistyczna osadzona w średniowiecznym klasztorze, która jest jednocześnie refleksją nad władzą, wiedzą i herezją. Eco, łącząc elementy historyczne z filozoficznymi, stworzył dzieło, które zachwyca zarówno narracją, jak i głębią intelektualną.

– „Władca pierścieni” J.R.R. Tolkiena – epicka powieść fantasy, która stała się kamieniem milowym w historii literatury. Przygody bohaterów Śródziemia są nie tylko fascynującą opowieścią o walce dobra ze złem, ale także metaforą ludzkich dążeń, heroizmu i poświęcenia.

Liceum i technikum – poziom rozszerzony

Uczniowie, którzy wybrali poziom rozszerzony, spotkają się z bardziej wymagającymi lekturami, które wymagają głębszej analizy i refleksji. Poza klasykami omawianymi na poziomie podstawowym, rozszerzenie programu przewiduje dodatkowe dzieła, które poszerzają kontekst literacki, kulturowy i filozoficzny.

Obowiązkowe pozycje na poziomie rozszerzonym obejmują:

– „Treny” Jana Kochanowskiego – cykl poetycki poświęcony zmarłej córce poety, który jest jednym z najwybitniejszych osiągnięć literatury renesansowej. Treny są nie tylko wyrazem osobistego bólu, ale także refleksją nad przemijaniem, losem człowieka i filozofią stoicyzmu.

– „Hamlet” Williama Szekspira – jedno z najczęściej interpretowanych dzieł literatury światowej, które porusza tematy władzy, zemsty, moralności i istnienia. Postać Hamleta, jego wewnętrzne konflikty i filozoficzne rozważania uczyniły z tego dramatu uniwersalny symbol ludzkiej kondycji.

– „Kordian” Juliusza Słowackiego – dramat romantyczny, który stanowi manifest polskiego romantyzmu. Główna postać, Kordian, uosabia młodzieńczy bunt, poszukiwanie sensu życia i walkę o niepodległość, co czyni z tego dzieła ważny głos w polskiej literaturze patriotycznej.

– „Mistrz i Małgorzata” Michaiła Bułhakowa – jako lektura omawiana na poziomie rozszerzonym, pozwala na głębszą analizę filozoficznych i teologicznych aspektów powieści, a także złożonej struktury narracyjnej, która łączy różne płaszczyzny czasowe i rzeczywistości.

– „Szewcy” Stanisława Ignacego Witkiewicza – dramat awangardowy, który stanowi ostrą satyrę na współczesne społeczeństwo, politykę i kulturę. Jego groteskowy język i surrealistyczna fabuła wymagają od uczniów zaawansowanej interpretacji literackiej.

– „Mała Apokalipsa” Tadeusza Konwickiego – powieść, która w sposób symboliczny i metaforyczny ukazuje społeczeństwo w czasach komunizmu, przedstawiając lęki i dylematy moralne jednostki w obliczu totalitarnego systemu.

Dodatkowo uczniowie na poziomie rozszerzonym zapoznają się z:

– Fragmentami „Odysei” Homera – które pozwalają na analizę epickiego języka i mitologicznych motywów, które kształtowały kulturę europejską.

– Fragmentami „Boskiej Komedii” Dantego Alighieri – monumentalnego dzieła literatury średniowiecznej, które ukazuje wizję zaświatów i stanowi bogate źródło symboliki religijnej i moralnej.

– „Procesem” Franza Kafki – powieścią o absurdalnym świecie biurokracji, która jest studium alienacji jednostki we współczesnym społeczeństwie.

– Opowiadaniami Bruna Schulza – które reprezentują prozę poetycką, pełną surrealistycznych obrazów i głęboko symbolicznych treści, wymagających od czytelnika zaawansowanej analizy.

Podsumowanie

Nowa lista lektur dla liceum i technikum na rok szkolny 2024/2025 jest świadomym wyborem tekstów, które mają na celu przygotowanie uczniów do zrozumienia złożoności współczesnego świata przez pryzmat literatury. Poprzez połączenie klasyki z literaturą współczesną, program nauczania stawia na wszechstronny rozwój młodzieży, ucząc ich nie tylko analizować teksty literackie, ale również refleksyjnie podchodzić do otaczającej ich rzeczywistości. Dzięki tej różnorodności, uczniowie mają możliwość zanurzenia się w bogactwie kulturowym, moralnym i intelektualnym, jakie niesie ze sobą literatura, co ma ich przygotować nie tylko do egzaminów, ale również do świadomego życia w nowoczesnym społeczeństwie.

---

Lista lektur dla liceum i technikum na rok szkolny 2024/2025:

Liceum i technikum – poziom podstawowy

Lektury obowiązkowe (poznawane w całości):

1. Jan Parandowski, Mitologia, część I: Grecja

2. Sofokles, Antygona

3. William Szekspir, Makbet

4. Molier, Skąpiec

5. Adam Mickiewicz, Dziady cz. III

6. Bolesław Prus, Lalka

7. Fiodor Dostojewski, Zbrodnia i kara

8. Stanisław Wyspiański, Wesele

9. Stefan Żeromski, Przedwiośnie

10. Hanna Krall, Zdążyć przed Panem Bogiem

11. Albert Camus, Dżuma

12. George Orwell, Rok 1984

13. Sławomir Mrożek, Tango

Krótkie utwory literackie poznawane w całości i we fragmentach:

1. Biblia (fragmenty Księgi Rodzaju, Księgi Hioba, Księgi Koheleta, Księgi Psalmów, Apokalipsy św. Jana)

2. Homer, Iliada (fragmenty)

3. Wybrane utwory polskiego średniowiecza (m.in. Lament świętokrzyski, Rozmowa Mistrza Polikarpa ze Śmiercią)

4. Pieśń o Rolandzie (fragmenty)

5. Ignacy Krasicki, wybrana satyra

6. Adam Mickiewicz, wybrane ballady (m.in. Romantyczność)

7. Henryk Sienkiewicz, Potop (fragmenty)

8. Władysław Stanisław Reymont, Chłopi (fragmenty)

9. Witold Gombrowicz, Ferdydurke (fragmenty)

10. Tadeusz Borowski, Proszę państwa do gazu

11. Gustaw Herling-Grudziński, Inny świat (fragmenty)

12. Marek Nowakowski, Górą „Edek” (z tomu Prawo prerii)

13. Andrzej Stasiuk, Miejsce (z tomu Opowieści galicyjskie)

14. Olga Tokarczuk, Profesor Andrews w Warszawie (z tomu Gra na wielu bębenkach)

15. Ryszard Kapuściński, Podróże z Herodotem (fragmenty)

Utwory poetyckie:

1. Horacy, wybrane utwory

2. Bogurodzica

3. Jan Kochanowski, wybrane pieśni (m.in. Pieśń IX ks. I, Pieśń V ks. II); Tren IX, X, XI

4. Wybrane wiersze poetów epoki baroku

5. Ignacy Krasicki, Hymn do miłości ojczyzny

6. Adam Mickiewicz, Oda do młodości; wybrane sonety z cyklu Sonety krymskie oraz inne wiersze

7. Wybrane wiersze: Krzysztofa Kamila Baczyńskiego, Mirona Białoszewskiego, Józefa Czechowicza, Zbigniewa Herberta, Bolesława Leśmiana, Czesława Miłosza, Cypriana Kamila Norwida, Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej, Haliny Poświatowskiej, Kazimierza Przerwy-Tetmajera, Tadeusza Różewicza, Juliusza Słowackiego (m.in. Testament mój), Leopolda Staffa, Wisławy Szymborskiej, Juliana Tuwima

Liceum i technikum – lektury uzupełniające (obowiązkowo co najmniej jedna pozycja w każdym roku szkolnym)

Utwory do XIX wieku:

1. Sofokles, Król Edyp

2. Arystoteles, Poetyka (fragmenty), Retoryka (fragmenty)

3. Platon, Państwo (fragmenty)

4. Dzieje Tristana i Izoldy (fragmenty)

5. Giovanni Boccaccio, Sokół

6. Erazm z Rotterdamu, Pochwała głupoty (fragmenty)

7. Tomasz Morus, Utopia (fragmenty)

8. Mikołaj Rej, Żywot człowieka poczciwego (fragmenty)

9. Jan Kochanowski, Odprawa posłów greckich

10. Andrzej Frycz Modrzewski, O poprawie Rzeczypospolitej (fragmenty)

11. Miguel de Cervantes y Saavedra, Przemyślny szlachcic Don Kichote z Manczy (fragmenty)

12. Pedro Calderon de la Barca, Życie snem

13. Piotr Skarga, wybrane kazanie

14. Wacław Potocki, Transakcja wojny chocimskiej (fragmenty z części I)

15. William Szekspir, Romeo i Julia

16. Wolter, Kandyd, czyli optymizm (fragmenty)

17. Ignacy Krasicki, Monachomachia (fragmenty)

18. Jędrzej Kitowicz, Opis obyczajów za czasów panowania Augusta III (fragmenty)

19. Julian Ursyn Niemcewicz, Powrót posła

20. Stanisław Staszic, Przestrogi dla Polski (fragmenty)

21. Juliusz Słowacki, Beniowski (fragmenty); Listy do Matki (fragmenty)

22. Zygmunt Krasiński, Nie-Boska komedia

23. Aleksander Fredro, Śluby panieńskie

24. Johann Wolfgang Goethe, Cierpienia młodego Wertera (fragmenty), Faust (fragmenty)

25. George Byron, Giaur (fragmenty)

26. Adam Mickiewicz, Dziady cz. IV

27. Wybrane utwory epickie okresu romantyzmu (m.in. Józef Ignacy Kraszewski, Stara baśń; Victor Hugo, Nędznicy; Edgar Allan Poe, wybrane opowiadanie; Henryk Rzewuski, Pamiątki Soplicy (fragmenty))

28. Eliza Orzeszkowa, Nad Niemnem

29. Henryk Sienkiewicz, Listy z podróży do Ameryki (fragmenty)

Utwory z XX wieku:

1. Stefan Żeromski, Echa leśne, Ludzie bezdomni

2. Eliza Orzeszkowa, Gloria victis

3. Gabriela Zapolska, Moralność pani Dulskiej

4. Aldous Huxley, Nowy wspaniały świat

5. Zofia Nałkowska, Granica

6. Joseph Conrad, Lord Jim

7. Zofia Kossak-Szczucka, Pożoga. Wspomnienia z Wołynia 1917–1919

8. Florian Czarnyszewicz, Nadberezyńcy

9. Witold Pilecki, Raport Witolda

10. Zofia Nałkowska, Przy torze kolejowym (z tomu Medaliony)

11. Kazimierz Moczarski, Rozmowy z katem (fragmenty)

12. Józef Mackiewicz, Droga donikąd (fragmenty)

13. Tadeusz Różewicz, Kartoteka

14. Józef Czapski, Na nieludzkiej ziemi (fragmenty)

15. Leopold Tyrmand, Dziennik 1954 (fragmenty)

16. Jarosław Iwaszkiewicz, wybrane opowiadanie

17. Stanisław Lem, Wizja lokalna, Solaris

18. John Ronald Reuel Tolkien, Władca pierścieni. Drużyna pierścienia

19. William Golding, Władca much

20. Bohumil Hrabal, wybrane opowiadania

21. Eugène Ionesco, Lekcja

22. Samuel Beckett, Czekając na Godota

23. Friedrich Dürrenmatt, Wizyta starszej pani

24. Marek Nowakowski, Raport o stanie wojennym (wybrane opowiadanie)

25. Gustaw Herling-Grudziński, Wieża

26. Wiesław Myśliwski, **Widnokrąg**

27. Umberto Eco, Imię róży

28. Olga Tokarczuk, Prawiek i inne czasy

29. Antoni Libera, Madame

Utwory z XXI wieku:

1. Petra Dvořáková, Wrony

2. Sigríður Hagalín Björnsdóttir, Wyspa

3. Paweł Huelle, Castorp, Śpiewaj ogrody

4. Cixin Liu, Wspomnienie o przeszłości Ziemi (tom I – Problem trzech ciał)

5. Wiesław Myśliwski, Traktat o łuskaniu fasoli

6. Tomasz Różycki, Dwanaście stacji

7. Andrzej Stasiuk, Jadąc do Babadag

8. Mariusz Szczygieł, Nie ma

9. Monika Sznajderman, Pusty las

10. Dorota Terakowska, Poczwarka

11. Olga Tokarczuk, Bieguni, Opowiadania bizarne

12. Marcin Wicha, Rzeczy, których nie wyrzuciłem

Liceum i technikum – poziom rozszerzony

Lektury obowiązkowe na poziomie rozszerzonym (poznawane w całości):

1. Jan Kochanowski, Treny (jako cykl poetycki)

2. William Szekspir, Hamlet

3. Juliusz Słowacki, Kordian

4. Realistyczna lub naturalistyczna powieść europejska (do wyboru: Honoré de Balzac, Ojciec Goriot lub Charles Dickens, Klub Pickwicka lub Mikołaj Gogol, Martwe dusze lub Gustaw Flaubert, Pani Bovary)

5. Michaił Bułhakow, Mistrz i Małgorzata

6. Stanisław Ignacy Witkiewicz, Szewcy

7. Tadeusz Konwicki, Mała Apokalipsa

8. Janusz Głowacki, Antygona w Nowym Jorku

Krótkie utwory literackie poznawane w całości i we fragmentach:

1. Homer, Odyseja (fragmenty)

2. Dante Alighieri, Boska Komedia (fragmenty)

3. Franz Kafka, Proces (fragmenty)

4. Bruno Schulz, wybrane opowiadania z tomu Sklepy cynamonowe

5. Sławomir Mrożek, wybrane opowiadanie

6. Wybrany esej Gustawa Herlinga-Grudzińskiego, Zbigniewa Herberta

7. Wybrane utwory poetyckie z romantycznej literatury europejskiej

8. Cyprian Kamil Norwid, Fortepian Szopena

9. Wybrane wiersze: Stanisława Barańczaka, Czesława Miłosza, Traktat moralny (fragmenty), Juliana Przybosia

Ta lista lektur zapewnia szeroką i zróżnicowaną bazę literacką, która ma na celu rozwój umiejętności analitycznych i interpretacyjnych uczniów, przygotowując ich do egzaminów oraz dalszej edukacji literackiej i kulturowej.