Czasowniki modalne
Skoro zainteresowałeś się tą ściągą z czasowników modalnych to zapewne sprawiają Ci one jakieś kłopoty albo po prostu chcesz być solidnie przygotowany do nadchodzącego sprawdzianu. Niezależnie od tego, co Tobą kierowało, udowodnię Ci, że nie są one niczym przerażającym a zrozumienie zasad ich użycia nie jest bardzo skomplikowane. Owszem będziesz musiał włożyć w to trochę wysiłku, ale jestem przekonany, że zwróci się to z nawiązką. So, shall we?
Na początek trochę o samych czasownikach modalnych. Jak zapewne zauważyłeś nie posiadają wszystkich form czasownika. Z tego powodu są nazywane czasownikami ułomnymi(defective). Nigdy samoistnie nie tworzą orzeczenia w zdaniu, bo nie wyrażają ani czynności, ani stanu. Jedynie określają stosunek osoby mówiącej do danej czynności albo stanu, a te są wyrażane przez bezokolicznik, z którym występują. Brzmi skomplikowanie? Z grubsza można powiedzieć, iż czasowniki modalne określają jak silne są czyjeś uczucia do danych rzeczy. Przykładem może być para czasowników may i might. Oba mogą wyrażać przypuszczenia, lecz ten drugi „ma mniejszą pewność” tego przypuszczenia. Czyli jeśli may mówisz przy rzeczach o szansach „pół na pół”, to might użyjesz dla czegoś jeszcze mniej pewnego.
Skoro zaczęliśmy mówić o parze may – might, to kontynuujmy.
May
Czasownik may wyraża przypuszczenie albo pozwolenie, w zależności od kontekstu zdania. Oto kilka przykładów:
May I leave my luggage here? – Czy mogę(wolno mi) zostawić tu mój bagaż?
He may be her brother, I’m not sure. – Być może jest jej bratem, nie jestem pewien.
It may come in handy one day. – Być może kiedyś się to przyda.
May I open the window? – Czy mogę otworzyć okno?
Perfect Infinitive to konstrukcja have + Past participle(znany jako “trzecia kolumna”). May łączy się z tą konstrukcją, gdy mowa o czynności, która mogła zaistnieć w przeszłości:
Mary may have called him yesterday. – Marysia być może zadzwoniła do niego wczoraj.
They may have done their job some time ago. – Być może wykonali swoją pracę jakiś czas temu.
May nie występuje jednak we wszystkich czasach, a tam, gdzie nie występuje, używamy jego synonimów: to be allowed to oraz to be permitted to.
I haven’t been allowed to play soccer since I broke my leg. – Nie wolno mi grać w piłkę od czasu, gdy złamałem nogę.
We were permitted to go oustide. – pozwolono nam wyjść na zewnątrz.
Might
Might jak już wcześniej mówiłem ma odcień większej niepewności co do zdarzeń. Można przyjąć, iż rozmówca sam nie wierzy, iż mogło się to stać, lecz nie wyklucza danej możliwości.
She might paint it in the same way he did. – Niewykluczone, że mogłaby to namalować tak jak on.
Po might również może być zastosowany Perfect Infinitive. Wykorzystujemy go do wyrażenia zdenerwowania, gdy dana czynność nie została wykonana w przeszłości:
You might have told us about that accident. – Być może mogłeś poinformować nas o tym wypadku.
Można także tej konstrukcji użyć w tym samym kontekście co may. Oznacza ona jednak po raz kolejny większą niepewność:
I suppose he might have plugged the wrong cable. – Wydaje mi się, że mógł podłączyć niewłaściwy kabel.
Must
Must ma tylko jedną formę. Jest to forma czasu teraźniejszego, ale zdania z nim mogą się odnosić do przyszłości, gdy mają odpowiednie określenie czasu:
We must go to the bus stadion tomorrow. – Musimy iść jutro na przystanek.
Musn’t nie oznacza braku konieczności (a to częsty błąd, uważaj na to!). Oznacza zakaz:
You musn’t go in there. – Nie wolno ci tam wejść.
Jeśli chcesz powiedzieć, że czegoś nie trzeba robić użyj needn’t (need not).
You needn’t do it right now. – Nie musisz tego teraz robić.
Przejdźmy do pierwszego z zastosowań must. Jest to wyrażanie obowiązku albo konieczności. Jednak jest to zobowiązanie nałożone przez osobę mówiącą, czyli np. nauczyciel powie tak:
You must pay attention to this exercise. – Musisz zwrócić uwagę na to zadanie.
A lekarz może powiedzieć tak:
You must give up smoking. – Musisz przestać palić.
Często must jest spotykane w pisemnych rozkazach i instrukcjach:
Staff must be at their desks by 8.00. – Załoga musi być przy swoich biurkach do godziny 8.00.
To have to używamy natomiast, gdy istnieje jakieś zobowiązanie, a osoba mówiąca nie wyraża w żaden sposób opinii o tym:
We have to wait for the next plane to arrive. – Musimy poczekać na następny samolot.
W czasie przeszłym zarówno must jak i to have to mają tę samą formę, tj. had to. Np.:
I had no money left and I had to borrow some from Jerry. – Nie miałem pieniędzy I musiałem pożyczyć trochę od Jerry’ego.
Drugie zastosowanie to wyrażanie przypuszczenia(o nie, znowu?). Ale tym razem przypuszczenia odbywa się na zasadzie „tak musi być i nie ma bata”. Jest kilka form wyrażania tych przypuszczeń:
Must + present infinitive
You must be tired, you’ve been working all day long after all. – Musisz być zmęczony, w końcu pracowałeś przez cały dzień.
Must + continuous infinitive
They must be playing somewhere else. – Oni z pewnością grają gdzie indziej.
Must + perfect infinitive
You must have heard about the last accident. – Na pewno słyszałeś o ostatnim wypadku.
Must + perfect continuous infinitive
It must have been snowing here, look at the treetops. – Musiał tu padać śnieg, spójrz na wierzchołki drzew.
Would
Would to forma przeszła od will i nie ma swojego tłumaczenia. Jest tylko wyrazem gramatycznym. Na pewno spotkałeś go w formach grzecznościowych:
Would you be so kind to open the window? – Czy byłbyś tak uprzejmy otworzyć okno?
Would you mind washing the dishes today? – Czy nie miałbyś nic przeciwko myciu naczyń dzisiaj?
Would widzimy też w okresach warunkowych:
I would have done that in time, If I had paid more attention to it. – Zrobiłbym to na czas, gdybym poświęcił temu więcej uwagi.
If I were you, I would tell him the truth. – Gdybym był tobą, powiedziałbym mu prawdę.
Would może także być w części podrzędnej okresu warunkowego, jeżeli wyraża uprzejmą prośbę:
We could search for that book, If you would wait. – Moglibyśmy poszukać tej książki, gdybyś zechciał poczekać.
Would możemy używać zamiennie z used to, gdy mowa o czynnościach robionych regularnie w przeszłości. Zapamiętaj, że chodzi o czynności, a nie stany.
My granny used to/would read me stories when I was a kid. – Moja babcia czytała mi opowieści, gdy byłem dzieckiem.
Jednak najszersze(moim zdaniem) zastosowanie would ma w tworzeniu zdań podrzędnych. Jednym z najczęstszych słówek towarzyszących would w tych zdaniach, jest słówko wish. I już zapewne się domyślasz o co chodzi. O zdania wyrażające żal, ubolewanie.
I wish I were on her funeral. – Żałuję, że nie byłem na jej pogrzebie.
I wish I had an angel, for one moment of love. – Żałuję, że nie mam anioła dla chwili miłości.(fanom zespołu Nightwish na pewno skojarzy się to zdanie, a jeśli lubisz skandynawską nutę to polecam przesłuchać tę piosenkę ;))
Do you wish they would come to us? – Czy żałujesz, że oni nie przyjdą do nas?
Would występuje też w zdaniach z następstwem czasu i wyraża w nich zamiary dotyczące przyszłości z perspektywy przeszłości. Brzmi groźnie? W skrócie można powiedzieć, że w mowie zależnej will przechodzi w would.
She said she would fix my video later. – Powiedziała, że naprawi moje wideo później.
I was hoping that they would have arrived by 7 p.m. – Miałem nadzieję, że dotrą do siódmej.
Should
Should zapewne znasz jako słowo do udzielania rad i zaleceń, ale okazuje się, że spełnia jeszcze inne funkcje. Zanim do nich dojdziemy, przypomnę Ci, jak to jest z tymi zaleceniami:
I should do it as soon as possible. – Powinienem zrobić to jak najszybciej.
We shouldn’t be spending so much time together. – Nie powinniśmy spędzać ze sobą tyle czasu.
Tyle o radach, czas na should jako wyraz gramatyczny. Jest on używany do tworzenia niektórych zdań podrzędnych:
Should you ever leave this place, I will never help you again. – Jeżeli kiedykolwiek opuścisz to miejsce, nigdy więcej Ci nie pomogę.
They did it so that we should know their view. – Zrobili to, abyśmy poznali ich pogląd.
I suggest we should go to the cinema. – Sugeruję, abyśmy poszli do kina.
Używając pierwszej osoby liczby pojedynczej i mnogiej w Conditional Tenses możesz użyć should zamiast would.
I should/would read this newspaper today. – Przeczytałbym tę gazetę dzisiaj.
Czy myślałeś, że should nie łączy się z perfect infinitive? Byłeś w błędzie.
You really should have tidied up this mess earlier. – Naprawdę powinieneś był uprzątnąć ten bałagan wcześniej.
I should/would have settled it yesterday. – Załatwiłbym to wczoraj.
Can/Could
To jest ten czasownik modalny, który jest uważany za najłatwiejszy do nauki. Czy jest tak naprawdę? Jednego znaczenia can nie posiada, lecz mimo to, można dość intuicyjnie nauczyć się reguł jego stosowania.
Najpierw o najbardziej znanym znaczeniu, tj. wyrażanie zdolności lub umiejętności. Can nie posiada formy czasu przyszłego, ale gdy wyraża czynność lub umiejętność w przyszłości, może być zastąpiony przez formę to be able to, która występuje w różnych czasach:
He can take a photo of us immediately. – Może natychmiast zrobić zdjęcie nas.
You can’t leave your bags here. – Nie możecie zostawiać tutaj swoich toreb.
I can/am able to write this essay even today. – Mogę/Jestem w stanie napisać ten esej nawet dziś.
Jimmy was able to/could swim when he was eight. – Jimmy był w stanie/potrafił pływać, gdy miał osiem lat.
I don’t think I will be able to come. – Nie sądzę, abym był w stanie przyjść.
Kiedy chcemy jednak wyrazić, że ktoś zdołał coś zrobić, musimy zastosować bezwzględnie to be able to:
He was reluctant to do that, however we were able to persuade him. – Był niechętny, aby to zrobić, ale udało nam się go przekonać.
Perfect Infinitive z tymi modalami mówi o czynnościach w przeszłości, które mogły, lecz nie zostały zrobione:
I could have slowed him down a bit during the race. – Mogłem (był) go trochę spowolnić podczas wyścigu.
Can i could są też używane do wyrażania próśb, a do tego can jest używane do formułowania ofert:
Can I help you? – Czym mogę służyć?(bardzo popularny zwrot w sklepach czy restauracjach, czy gdziekolwiek)
Can’t you wait a moment, please? – Czy nie możesz poczekać chwilę, proszę?
Can/Could you tell me how to get to the nearest petrol station? – Czy mógłbyś mi powiedzieć, jak dostać się na najbliższą stację benzynową?
Co więcej, oba te czasowniki modalne stosujemy przy pytaniu o pozwolenie, bądź przy informowaniu o tym że ktoś je ma lub nie.
You can’t/aren’t allowed to stay late outdoors. – Nie możesz przebywać na dworze do późna.
Can/Could I borrow your webcam? – Czy mogę/mógłbym pożyczyć twoją kamerę internetową?
Are your kids allowed to do whatever they like? – Czy twoim dzieciom wolno robić, co zechcą?
Could kojarzony jest często z czasem przeszłym, jednak występuje też, gdy mowa o teraźniejszości. Było to pokazane wyżej, ale czasownik wish również łączy się z could, gdy mowa o czasie teraźniejszym:
She wishes she could give us a hand. – Ona żałuje, że nie może nam pomóc.
You wish I could come to your party, I bet. – Żałujesz, że nie mogę przyjść na twoją imprezę, założe się.
Ought to
Ought to często wymiennie występuje z should, jednak partykuła to zawsze poprzedza w jego przypadku bezokolicznik. Ought to ma dwa zastosowania: wyrażanie obowiązku w stosunku do przyszłości, przeszłości, jak i teraźniejszości oraz wyrażenia twierdzenia, iż coś powinno było zostać zrobione w przeszłości, lecz nie zostało zrobione(zupełnie jak should).
We ought to pay him a visit. – Powinniśmy złożyć mu wizytę.
She claimed I ought to keep it hidden. – Twierdziła, że powinienem to trzymać w ukryciu.
I ought to have called him earlier. – Powinienem był do niego zadzwonić wcześniej.
Timmy oughtn’t to have cut that tree. – Timmy nie powinien był wycinać tego drzewa.
Will/Shall
Ci dwaj panowie nie mają własnego znaczenia, są to wyrazy gramatyczne, których używa się do tworzenia czasów przyszłych, question tags oraz niektórych zdań podrzędnych. Co to są question tags? Są to pytania skrócone, w języku polskim znane jako: nieprawdaż?, prawda?, czyż nie? Dla zdań rozkazujących są tam obrane specjalne zasady:
Let’s play the game, shall we? – Zagrajmy w grę, co?
Stop kicking people in face, will you? – Przestań kopać ludzi w twarz, co?
Don’t just stand there, will you? – Nie stój tak tam, co?
Reszty zasad dotyczących question tags nie omówię, bo nie o tym mowa dzisiaj.
Will występuje w czasach przyszłych i może być wymiennie stosowany z shall(zwłaszcza w brytyjskiej odmianie angielskiego) w pierwszej osobie liczby mnogiej i pojedynczej w formach twierdzących:
I will/shall have settled it by this time tomorrow. – Załatwię to do tego czasu do jutra.
We will/shall be reading these magazines tonight. – Będziemy czytać te magazyny dziś wieczorem.
She will know the result tomorrow. – Ona będzie znać wynik jutro.
By the end of this year we will/shall have been working here for three years. – Pod koniec tego roku minie pięć lat, jak tu pracujemy.
W pytaniach zawierających oferty i sugestie(nadal w pierwszych osobach) występuje shall. Will natomiast jest bardziej powszechny w pytaniach zawierających prośby:
Shall we dance? – Zatańczymy?
Where shall I meet you then? – Gdzie zatem cię spotkam?
Will you turn it off, please? – Wyłączysz to, proszę?
Will you, please, calm down? – Proszę, uspokój się.
Czy jednak nie wolno używać shall w drugich i trzecich osobach? Nic podobnego, z tym, że zmienia się jego znaczenie. Shall użyte w drugiej lub trzeciej osobie często wyraża nakaz:
Each party shall ban importation of these goods. – Każda strona ma zakazać importu tych dóbr.
You shall stay in your room. – Zostaniesz w swoim pokoju.
Obietnicę:
You shall be rewarded for your efforts. – Zostaniesz wynagrodzony za swoje wysiłki.
Lub groźbę:
They shall not offend you anymore. – Nie będą już cię więcej obrażać. Ktoś zapyta czy to zdanie jest równoważne zdaniu They won’t offend you anymore. Otóż nie jest równoważne, gdyż w pierwszym zdaniu mówiący nie dopuści, aby oni kogoś obrażali, w drugim natomiast po prostu przedstawia fakt.
Nasza para czasowników modalnych występuje też w niektórych zdaniach podrzędnych. I znów shall występuje tylko w pierwszej osobie liczby pojedynczej i mnogiej.
He’s writing a report so that I will/shall know the circumstances of this tragedy. – On pisze raport, abym znał okoliczności tej tragedii.
Jak zapewne wiesz will/shall występują w nadrzędnej części zdań warunkowych. W podrzędnej jego części natomiast will występuje tylko w zdaniach wyrażających prośby:
I shall be happy if you will write to me. – Bedę szczęśliwy, jeśli zechcesz do mnie napisać.
Need
Czasownik need może występować jako czasownik zwykły, który oznacza: potrzebować, wymagać:
We need your help. – Potrzebujemy twojej pomocy.
How much money do you need? – Ile pieniędzy potrzebujesz?
She needs to rewrite this letter. – Ona musi przepisać ten list.
Ale może też występować jako czasownik pomocniczy. Różnica jest taka, że bezokoliczniki, które po nim występują, nie mają przed sobą partykuły to. No i rzecz jasna need łączy się z Perfect Infinitive(tylko w formie przeczącej, tj. needn’t), gdy w przeszłości dokonano czegoś niepotrzebnie:
You needn’t have raised this issue. – Niepotrzebnie poruszyłeś tę kwestię.
I needn’t have told you about it. – Niepotrzebnie ci o tym mówiłem.
Dad needn’t buy it today. – Tata nie musi(nie potrzebuje) kupować tego dzisiaj.
Your application form needs not to be in English. – Pańskie podanie o pracę nie musi być w języku angielskim.
Dare
Dare jako czasownik oznacza: śmieć, ośmielać się, mieć czelność. Może przybierać formy czasowników tak modalnych, jak i zwykłych. Formy czasowników zwykłych występują w zdaniach twierdzących w czasie teraźniejszym i przeszłym:
He dared to write to me. Unbelievable! – Ośmielił się do mnie napisać. Niewiarygodne!
Dexter dares to claim I can’t speak German. – Dexter śmie twierdzić, iż ja nie umiem mówić po niemiecku.
Można też uzyć dare bez partykuły to:
I dare say there are soldiers hidden in there. – Sądzę, iż są tam ukryci żołnierze.
Jeśli jednak używamy dare w znaczeniu: rzucić wyzwanie, to jest on czasownikiem zwykłym i zawsze używany jest z partykułą to:
Henry dared my bro to jump from the tree. – Henry wyzwał mojego brata(rzucił mu wyzwanie), aby skoczył z drzewa.
W pytaniach i przeczeniach dare może przyjmować formy czasownika zwykłego i formy czasownika modalnego, dlatego nazywany jest czasownikiem półmodalnym, pseudomodalnym.
I don’t dare to do it today./I dare not do it today. – Nie ośmielam się zrobić tego dziś.
Sue didn’t dare to fight her sister./Sue dared not fight her sister. – Sue nie ośmieliła się walczyć ze swoją siostrą.
How dare you speak like that? – Jak śmiesz tak mówić?
How dared Geoffrey scream so loud? – Jak Geoffrey ośmielił się tak głośno krzyczeć?
Do you dare to leave this place? – Ośmielisz się opuścić to miejsce?
Jak zauważyłeś, przed niektórymi bezokolicznikami została pominięta partykuła to. Może być ona pomijana zarówno w przeczeniach, jak i pytaniach. Na koniec bardzo popularny zwrot z dare:
Don’t you dare! – Ani mi się waż!
I to byłoby na tyle, jeśli chodzi o czasowniki modalne. Reszta w Twoich rękach, bohaterze. Powodzenia! 🙂