Motywy biblijne w literaturze i sztuce – wypracowanie maturalne
Ponieważ Biblia to dzieło uniwersalne i ponadczasowe będące nośnikiem wzorców zachowań i postaw moralnych stało się źródłem natchnienia dla wielu artystów, pisarzy i poetów. Nie sposób wymienić wszystkich prac, które ujmują motywy biblijne warto jednak poznać choć cześć by móc wskazać jak wielkie znaczenie odegrała i nadal odgrywa ta święta księga chrześcijan i wyznawców judaizmu. Pragnąc usystematyzować przykłady ze względu na czas ich powstania co często wymagane jest podczas zajęć warto zapamiętać następujące przykłady
„Bogurodzica” Pieśń skierowana jest do Matki Chrystusa Maryi z prośba o wstawiennictwo u swego syna aby łaskawie spojrzał na ludzkość i odpuścił jej grzechy. Druga zwrotka ukazuje nam błaganie podmiotu zbiorowego do samego Chrystusa, to także prośba o wstawiennictwo, tym razem do Jana Chrzciciela o ubłaganie łaski, miała ona zapewnić ziemski dostatek. Analizując to dzieło widzimy w nim ciągle cztery osoby: Maryje, Jezusa, Jana Chrzciciela i samego Boga. Zwracanie się z prośbami do tych świętych stanowi tzw. magiczny symbol kwadratu czyli liczbę cztery. Sam Bóg również symbolizuje tę liczbę zawierając w swym obrazie cztery cnoty: roztropność, męstwo, sprawiedliwość, umiarkowanie.
„Lament Świętokrzyski” przedstawiającego cierpienie Matki Boskiej. Stoi ona pod krzyżem i ubolewa wyrażając swą rozpacz na różnorakie sposoby: płacząc, przeżywając mękę wraz z synem, pragnieniem współprzeżywania i zrozumienia przez inne matki. Maryja w swym monologu przekazuje też żal do Anioła Gabriela, iż nie wspomniał jej jak wielkie cierpienie może nieść macierzyństwo ,ma to być również przestroga aby matki uważały na swych synów.
Daniel Naborowski „Krótkość żywota”. Tematyką wiersza staje się nietrwałość ludzkiego życia, jak mówi cytat „Był przodek, byłeś ty sam, potomek się rodzi ”. W tym krótkim zwrocie autor trafnie ujmuje przemijalność człowieka oraz naturalność i nieodwracalność tego procesu. „Żywot ludzki” zostaje ukazany poprzez porównania do takich zjawisk jak: dźwięk, głos, wiatr, dym czy cień. Każde z tych pojęć uświadamia ulotność chwil, nietrwałość dnia dzisiejszego. Jak powiedział autor „Czwarta część mgnienia między śmiercią a rodzeniem” to definicja życia. Istnienie człowieka jawi się jako krótki moment w pętli czasu.
„Piosenka o końcu świata” Czesława Miłosza. Tytuł jak i treść przywołuje skojarzenie z Apokalipsą świętego Jana. Autor ukazuje jednak kontrastujący z biblijnym obraz tego wydarzenia. Nachodzącego kresu nie przepowiadają żadne znaki, nie przybywają czterej jeźdźcy a nieba nie zasnuły gromy ,błyskawice, nie słychać również trąb. Jak mówi cytat: „Kobiety idą pod parasolami. Pijak zasypia na brzegu trawnika. Nawołują na ulicy sprzedawcy warzyw”. Ten obraz to znana wszystkim codzienność, nie ma w niej żadnego elementu mogącego przepowiadać koniec, a mimo tego on nadchodzi, właśnie w tej chwili, niezauważalnie i po cichu. Ludzie nie widzą go gdyż, wierzą a nawet oczekują, że dzień sądu będzie spektakularny, dantejskie sceny podkreślą tragizm sytuacji. Ci którzy Czekaja na ten moment są wyraźnie zawiedzeni: „A którzy czekali znaków i archanielskich trąb, Nie wierzą , że staje się już”. Zwyczajny sposób w jaki człowiek zakańcza swoje życie, nie pasuje do tych obrazów. Analizując wymowę utworu należy więc stwierdzić, że Czesław Miłosz pragnął ukazać naturalność śmierci oraz potrzebę pogodzenia się z tym zjawiskiem, wykorzystane motywy biblijne mają poruszyć świadomość czytelnika. Zwrócić jego uwagę iż fakt końca to nie jedynie apokaliptyczna wizja a codzienność związana z biologicznym prawem.
Ten sam motyw biblijny choć w odmienny sposób wykorzystał Jan Kasprowicz w wierszu „Dies irae” . Sam tytuł z łaciny oznacza „dzień gniewu” czyli Sadu Ostatecznego. Hymn można porównać do dzieła Tomasza z Celano , śpiewanego w Dzień Zaduszny. Analizując utwór należy stwierdzić, że nawołuje on do Biblijnej wizji końca świata zawartej w Apokalipsie świętego Jana. Zagładę zapowiadają bowiem głosy trąb, widzimy Ewę – pramatkę grzechu, ukrzyżowanego Chrystusa oraz szatana -pod postacią smoka. Podmiotem lirycznym jest sam Adam, który bierze na siebie odpowiedzialność za grzech pierworodny. Czytelnikowi ukazuje się pełna grozy scena: świat staje w obliczy katastrofy, zapadają się góry a zbiorniki wodne występują ze swych koryt, połamane drzewa, rzeki napełniające się krwią. Przywołane zostają biblijne obrazy: „O Głowo, w raju na wieczysty czas”, „jasnowłosa Ewa, wygnana z raju na wieczysty czas”. Ludzie podążają pełni lęku i poczucia winy na sąd ostateczny. Pękająca ziemia z której wypełzają potworne gady oplatające mogiłę dodatkowo wzmaga atmosferę grozy. Ci którzy docierają do niebieskich bram zostają otrąceni i skazani na wieczne potępienie. Gdy w końcu święty Michał pokonuje smoka nastaje koniec świata. Należy podkreślić, że w wierszu bardzo ważną rolę odgrywają motywy, są nimi: Adam – praojciec, Ewa która skłoniła go do grzechu Adama, Chrystus konający na krzyżu a także postać Boga. Bóg ukazany w hymnie jest bezlitosny i okrutny wobec ludzi, karze ich na wieczne potępienie.
Również sztuka w tym niezliczone ilości obrazów, rzeźb czy malowideł to źródło motywów bliblijnych jednymi z najbardziej znanych na , które zawsze można się powołać są dzieła ujmujące motyw Staber mater dolorsa – stała matka boleściwa jest wzorem matki i łączącego sie z macierzyństwem cierpienia. Maryja uosabia cud stworzenia ale i matczyny ból, którego doznała podczas drogi krzyżowej. Jako przykłady należy wymienić:
Michała Anioła – “Pieta” z lat 1498 – 1500 przedstawiająca Matkę Boską rozpaczającą nad ciałem zmarłego syn. Tytuł dzieła to “miłosierdzie”. W oczach matki widać ból a sposób w jaki trzyma ciało zmarłego syna ukazują delikatność, czułość i troskę.
Durer ” Opłakiwanie śmierci Chrystusa”. Postacie cierpiących rozmieszczone pozostają w sposób piramidowy wokół martwego ciała Jezusa. Gesty rąk kobiety widniejącej za Maryją uwidacznia grymas grozy i zrozpaczenia. Cała atmosfera dzieła skupia sie na cierpieniu i bezsilności matki.